Tahminsiz kalmayın ama fazla bel bağlamayın

Kur tahmini yapmak zordur ama Türkiye gibi ekonomilerde daha da zordur.

Yatırım bankalarının kur tahminlerini açıkladıkları bu günlerde “Türkiye’de kuru tahmin etmek mümkün mü?” sorusu daha sık sorulmaya başlandı. Bazı yazarlar Türkiye’de döviz kuru tahmini yapmanın zorluğunu, hatta sağlıklı tahmin yapmanın hiç mümkün olamayacağını anlatmaya çalışıyorlar. Büyük ölçüde de haklılar.

Kuru tahmin etmek zor iştir. Bu işin profesyonelleri ve uzmanları bile zorlanırlar. Merkez Bankası’nın düzenli olarak her ay reel sektör ve finansal sektör temsilcileri ile profesyonellerden oluşan katılımcılar arasında yaptığı bir beklenti anketi var. Bu öyle sıradan bir anket değil. İşin içinde olan profesyoneller ve akademisyenlerin tahminleridir bunlar. Sokaktan rastgele seçilmiş bir gruptan değil finans sektöründen ve reel kesimden gelen bilgisi ve donanımı güçlü olan bir gruptan söz ediyorum. Geçen yılbaşında bu ankete katılanların 2023 sonu Dolar/TL kur beklentisi ise 23,12 liraymış. Gerçekleşme 29,70 olmuş. Yüzde 30’a yakın bir sapma var.  Kadrosunda en iyi okullardan mezun uzmanların çalıştığı ve en gelişmiş bilgisayar modellerinin kullanıldığı birçok finans kuruluşunun bundan bir yıl önce bugüne dair yaptıkları tahminlere bakın, aynı sapmaları orada da görürsünüz.

Kuru tahmin etmek için birçok sorunun yanıtını vermek lazım. Önce doların diğer paralar karşısındaki değerini öngörmek gerekir. Bunun için önde gelen merkez bankalarının ne yapacaklarını tahmin etmek lazım. Yetmedi, politikacıların atacağı adımları öngörmek gerekir. Dünyadaki sermaye hareketleri nasıl seyredecek? Gelişmekte olan piyasalara fon akışı sürecek mi? Türkiye bu akıştan pay almaya devam edecek mi? Bu pay artacak ya da azalacak mı? Bunlar başarılı bir kur tahmini için dışarıya dair öngörülerden bazıları...

İçeride ise önce politik gelişmeleri tahmin etmek gerekir. Ekonomiye dair temel yaklaşımlar hakkında bir fikriniz olmalı. Örneğin hükümetin nasıl bir maliye politikası izleyeceğini bilmek şart. TCMB’nin para politikasını, faiz ve likidite hamlelerini öngörmek iyi tahmin yapmanın diğer bir boyutu. Kadroların sürekliliği ayrı bir boyutu.

Başka boyutlar da var, üstelik daha da öngörülmez olan boyutlar. Jeopolitik tarafta sürprizler olacak mı? Rusya’nın Ukrayna’ya ve Hamas’ın İsrail’e saldırısını öngörmek gerekir. Şu anda akla gelmeyen birçok sıcak gelişme her an piyasaları sarsacak birer şok olarak ortaya çıkabilir.

Bu belirsizliklerden dolayı kur tahminleri kısa aralıklarla revize edilir. Döviz ve para piyasaları ile uğraşan profesyoneller arasında en büyük tehlike tahminine körü körüne bağlanmaktır. Bundan dolayıdır ki; profesyoneller “Kur tahmini ile Katolik nikahı olmaz” derler. Bankacıların dediği gibi kur tahminlerini kurşun kalem ile yazın çünkü kısa süre sonra silip yeni tahmini yazacaksınız.

Sadece kur değil diğer birçok büyüklükte de durum aynı. Geçen yıl ocak ayında yapılan TCMB anketinde katılımcılar 2023 sonunda enflasyonun yüzde 32,46’ya inmesini bekliyorlarmış; 65 oldu. Yine aynı katılımcılar Merkez Bankası Politika faizinin 2024 başında yüzde 14’ün biraz altında olmasını öngörüyorlarmış; 42,5 oldu. Cari işlemlerin 30,7 milyar dolar açık vereceği tahmin ediliyormuş, 50 milyar dolar dolayında seyrediyor.

Bu sapmalara bakıp tahmin yapılmamalı gibi bir sonuç çıkarılmamalı. Anketler ve tahminler piyasa beklentilerini yansıtmak açısından anlamlıdır. Gerçekleşmeleri karşılaştıracak bir kıstas sunarlar. Söz konusu olan özellikle döviz kuru ise “tahminsiz kalmayın ama bu tahminlere çok da fazla bel bağlamayın” derim.