Kazanın sorumlusu ABD yaptırımları

İran eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif kazanın asli sorumlusunun ülkenin sivil havacılık sektörünü etkileyen tek taraflı yaptırımlar uygulayan ve İran'ın modern havacılık araçlarına erişimini engelleyen ABD olduğunu söyledi.

Dini lider Hamaney'in halefi olarak gösterilen Reisi'nin ölümünün ülkedeki siyasi dengeleri değiştirip değiştirmeyeceği tartışılırken, temmuzda yapılabileceği belirtilen seçimler için adı öne çıkan adayların başında meclis başkanı Muhammed Bagher Ghalibaf geliyor.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Abdullahiyan helikopter kazasında hayatını kaybetti. Reisi'nin ölümünün ardından İran anayasasına göre yürütme görevinin başına Cumhurbaşkanı Yardımcısı Muhammed Muhbir getirilirken, 50 gün içinde de cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılması öngörülüyor. İran lideri Ali Hamaney yayımladığı mesajda ülkede 5 gün genel yas ilan ettiğini duyurdu. Reisi ve Abdullahiyan'ın yanı sıra Doğu Azerbaycan Valisi Malik Rahmeti, Tebriz Cuma İmamı Muhammed Ali Al Haşim ve beraberindeki yetkililerin de hayatını kaybettiği helikopter kazasının ardından hükümet kurulu Muhbir başkanlığında acil toplantı yaptı. Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcılığı görevine 2021 yılında getirilen ve elektrik mühendisliğinin yanı sıra ekonomi ve hukuk alanında doktorası bulunan Muhbir yaşanan hadisenin çok ağır olduğunu ancak ülke yönetiminde hiçbir boşluk meydana getirmeyeceğini söyledi. Dışişleri Bakanlığı görevine de Bakan Yardımcısı Ali Rıza Bakıri atandı. Kazada hayatını kaybeden Reisi ve beraberindeki heyette bulunanların cenazelerinin bugün Kum kentinde ilkindi vaktinde defnedileceği açıklandı. Reisi’nin ölümünün ardından Birleşik Arap Emirlikleri, Suriye, Irak, Katar, AB, BM, Rusya, Çin, Japonya, Venezuela’nın da aralarında bulunduğu çok sayıda ülkeden liderlerin yanı sıra Hamas da yaşanılan kayıplar için başsağlığı diledi.

İran’daki belirsizlik petrolde yukarı yönlü baskıyı artırabilir

İran eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif kazanın asli sorumlusunun ülkenin sivil havacılık sektörünü etkileyen tek taraflı yaptırımlar uygulayan ve İran’ın modern havacılık araçlarına erişimini engelleyen ABD olduğunu söyledi. Devlet televizyonunda konuşan ve kayıplar için rahmet ve başsağlığı dileyen Zarif Reisi ve Abdullahiyan'ın samimiyetlerine çok yakından tanık olduğunu dile getirdi. Zarif, "Bu samimiyetlerinin karşılığını şehadetle aldılar" dedi. ABD'nin İran'a yönelik tek tarafl ı yaptırımları sivil havacılık sektörünü de etkiliyor. Yaptırımlar nedeniyle Tahran'ın uçak ve uçak parçası ithalatı engelleniyor. Yaptırımların, ülkede otomotivin de aralarında bulunduğu çok sayıda sektörde parça ve çeşitli tedarik sıkıntılarına neden olduğu belirtiliyor. Diğer taraftan, İran’da olası siyasi belirsizliğin küresel ham petrol fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskıyı artırabileceği belirtiliyor. Brent petrolünün varil fiyatı İran’daki kaza ve Suudi Arabistan Kralı Selman bin Abdülaziz'in sağlık problemlerine ilişkin haberlerin ardından dün haberimiz yayına hazırlandığı sırada hafif yükselişle 84,20 dolar dolayında işlem gördü. OPEC'in son raporuna göre, İran'da günlük 3 milyon varilin üzerinde petrol üretiliyor.

REISI'DEN BOŞALAN GÖREV İÇİN POTANSİYEL ADAYLAR

İran dini lideri Hamaney'in halefi olarak gösterilen Reisi'nin ölümünün, ülkedeki siyasi dengeleri değiştirip değiştirmeyeceği tartışılırken, temmuzda yapılabileceği belirtilen seçimler için adı öne çıkan adayların başında meclis başkanı Muhammed Bagher Ghalibaf geliyor. Cumhurbaşkanlığı için adı geçen çok sayıda potansiyel aday bulunsa da, siyasi analistler yarışın Ghalibaf ve meclis eski başkanı Ali Lerjani arasında geçeceği görüşünde birleşiyor. İran'da cumhurbaşkanlığı seçimine girecek adayların Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından onaylanması gerekiyor, Cumhurbaşkanı, onaylanan adaylar arasından halk tarafından seçiliyor.

Hamaney'in halefi olarak görülüyordu

Rejime sıkı sıkıya bağlı olan Reisi, dini lider Hamaney'in de halefi olarak görülüyordu. Reisi, görevdeki üç yılında ülke genelindeki protestoların bastırılmasından ABD ile olan nükleer anlaşma müzakerelerinin yürütülmesine kadar çeşitli meselelerde sert bir tutum takındı. 63 yaşında hayatını kaybeden Reisi, sertlik yanlısı bir savcıyken, 2021'de cumhurbaşkanı olarak seçildikten sonra yönetimi boyunca uzlaşmaz ve tavizsiz bir tutum benimsedi. 2021'deki seçim zaferiyle İran'daki yönetimin tüm kademeleri, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'e sadık sertlik yanlılarının kontrolü altına girmiş ve Reisi'nin gelecekte dini lider olma ihtimali kuvvetlenmişti. Hukukçu din adamı kimliğiyle bilinen Reisi, 14 Aralık 1960'ta İran'ın Meşhed kentinde doğdu. Reisi, 1979'daki devrimin ardından kariyerine 1981'de Kereç Savcısı olarak başladı. Görevinde hızla yükselen Reisi, kısa sürede henüz 25 yaşındayken Tahran Başsavcı Vekilliği makamına oturdu. Reisi, İran devrim lideri Humeyni'nin talimatıyla 1988'de hapisteki rejim muhalifl erinin idam kararını veren 4 kişilik komitede yer aldı. Humeyni'nin ölümü sonrası Ali Hamaney döneminde devlet makamlarında hızla yükselen Reisi, 1989-1994 yıllarında Tahran Başsavcılığı görevinde bulundu. 1994 yılında Devlet Denetleme Kurumu Başkanlığına atanan Reisi, 10 yıl boyunca bu görevde kaldı. Reisi, 2004'te Yargı Erki Başkanı Birinci Yardımcılığı görevine atandı. 2014 yılında İran Genel Başsavcılığına atanan Reisi 2017'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de aday oldu ve Hasan Ruhani'ye karşı seçimleri kaybetti.

ALİ LARİCANİ

Eski meclis başkanı Laricani (66) İran Devrimi'nin tanınmış simalarından Ayetullah Mirza Haşim Amuli'nin oğlu. İran'ın ılımlı muhafazakar kanada mensup devlet adamlarından Ali Laricani 1957'de Necef kentinde doğdu. Kum kentinde din eğitimi aldıktan sonra matematik, bilgisayar ve felsefe okudu.

HASAN RUHANİ

Hasan Ruhani 2013 İran Cumhur başkanlığı seçimlerinde %50'nin üzerinde oy alarak İran'ın yedinci Cumhurbaşkanı olmuştu. İslam Devrimi’nden sonra İran'ın kalkınması için çalışmalar yürüten Ruhani 1980 yılında İran Meclisi’ne seçildi ve 20 yıl boyunca burada görev yaptı. Ruhani, son seçimlerde ülkedeki mevcut şartlara açıkça itiraz eden kişilere oy verilmesi çağrısında bulunmuştu.

MÜCTEBA HAMANEY

Hamaney’in küçük oğlu Mücteba şu ana kadar Şii din adamları hiyerarşisinde yüksek bir rütbe olmayan ‘Hüccetü’l İslam’ unvanıyla tanındı. Devlette herhangi bir kamu görevi yok ve nadiren halk arasında görülüyor. Hamaney’in diğer oğullarından çok daha fazla etkiye sahip olduğu belirtilse de cumhurbaşkanalığı için şanasının zayıf olduğu söyleniyor.

MUHAMMED BAGHER GHALIBAF

Meclis Başkanı Ghalibaf Tahran büyükşehir belediye başkanı olarak da görev yaptı. Ghalibaf geçtiğimiz ay İsrail'e gerçekleştirilen insansız hava aracı (İHA) saldırısının, Suriye'deki İran konsolosluğuna düzenlenen saldırının cevabı olduğunu açıklamıştı. Çok sayıda analist yarışın Ghalibaf ve meclis eski başkanı Ali Lerjani arasında geçeceği görüşünde birleşiyor.

MAHMUD AHMEDINEJAD

Ahmedinejad 2005-2013 arasında iki dönem cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. ABD ile ilişkilerde hiçbir açılım gösterilmemesi gerektiğini net bir şekilde savundu. Birleşmiş Milletler 'e defalarca suçlamalarda bulunan Ahmedinejad İran'ın nükleer programını sürdürmesi gerektiğini her fırsatta açık bir dille ifade etti.

İSHAK CIHANGIRI

İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı Cihangiri 1957 tarihinde Sircan'da dünyaya geldi. 2013 senesinde İran Cumhurbaşkanı seçilen Hasan Ruhani tarafından Birinci Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak atandı. Cihangiri, 19 Ekim 2017 tarihinde Türkiye'ye resmi ziyaret düzenleyerek Çankaya Köşkü’nde dönemin başbakanı Binali Yıldırım ile görüştü.

MOHSEN REZAEI

İslam Devrimi Muhafızları Ordusu eski Başkanı Rezai Danıştay Meclis Sekreterliği görevinde de bulundu. Rezai 2021’deki Cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylığını duyurmuş, yolsuzluk, casusluk, paralı askerler ve aristokrasi ile mücadele edeceğini açıklamıştı.

CEVAT ZARIF

2013-2021 yılları arasında İran Dışişleri bakanlığı görevinde bulunan Zarif Tahran Üniversitesi’nde uluslararası hukuk profesörü olarak da görev yaptı. Oldukça deneyimli bir diplomat olan Zarif 2019’da Instagram hesabından yaptığı bir paylaşımla sürpriz bir şekilde istifa etmişti. Zarif kazanın ardından yaptığı açıklamada Reisi ve Abdullahiyan'ın samimiyetlerine çok yakından tanık olduğunu ve bu samimiyetlerinin karşılığını şehadetle aldıklarını söyledi.