Çevreye etkisini bilseniz yine de biftek sipariş eder miydiniz?
Hayvansal gıdaların karbon salımı bitkisel gıdalardan kat be kat fazla. Peki, bu konu tüketicilere doğru şekilde anlatılsa, bireylerin tercihleri bitkisel gıdaya kayar mıydı? Yapılan yeni bir çalışmaya göre bu sorununu yanıtı “Evet!”
ŞEBNEM TURHAN
Veganlar sürekli etiket okur. Etiket içeriğini okumak, hayvansal ürün kullanımından kaçınmak ve ürünün vegan tüketimine uygun olup olmadığını anlamaya yarasa da aslında bir yandan da ürünün çevreye etkisini de değerlendirmiş oluyoruz. Nasıl mı? Bu köşenin okurlarının bildiği gibi insan tüketimi için hayvan yetiştiriciliği karbon salınımının yüzde 30’undan fazlasını oluşturuyor. Yeni bir çalışma, hayvansal gıda etiketlerinde karbon emisyonunun iyi şekilde anlatıldığı takdirde, insanların seçimlerini değiştirebileceklerini ortaya koyuyor. Hakemli bilim dergisi ScienceDirect’te yayımlanan “Karbon emisyonlarının gıda ürünlerine haritalanması, hayvansal ürünler yerine bitkisel ürünlerin tercih edilmesini kolaylaştırır” başlıklı çalışma, tüketicilerin seçimlerinin bilinçle değişebileceğini gösteriyor. Yeni çalışma, geliştirilmiş karbon etiketi tasarımının gıda seçimleri üzerindeki etkisini araştırıyor. Bu araştırma, tüketicilerin, çevresel etkileri konusunda bilgilendirildiklerinde hayvansal gıdaları tercih etme olasılıklarının önemli ölçüde daha düşük olduğunu ortaya koydu.
Bezelyenin 60 katı yayılım
Gıda tüketiminden kaynaklanan sera gazı emisyonlarını azaltmak, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için çok önemli. Daha da önemlisi, hayvansal bazlı gıdalar bitki bazlı gıdalara göre önemli ölçüde daha fazla sera gazı emisyonuna sahip. Örneğin, bir kilogram sığır eti üretmek 60 kilogram sera gazı yayar, aynı miktarda bezelye üretmek ise sadece 1 kilogram. Önceki araştırmalar karbon etiketlerinin etkisinin küçük olduğunu gösterirken bu çalışmalarda kullanılan etiketler yalnızca niceldi ve karbon emisyonlarının yüksek veya düşük olup olmadığına dair çok az bağlamla sayı sunuyordu.
İyi bir etiketleme oldukça önemli
Yayımlanan yeni çalışma, emisyonları gıda maddelerine bağlamak için tasarlanmış yeni “madde haritalama” etiketleri sunarak bu sınırlamaları ele alıyor. Etiketlerde, A (düşük emisyonlar) ile E (yüksek emisyonlar) arasında değişen bir karbon puanı ve gıdanın ağırlıklı olarak hangisinden yapıldığına bağlı olarak bitkileri veya hayvanları gösteren simgeler yer alıyor. Çalışma, bu etiketlerin hayvansal gıdaları tercih eden tüketicilerin sayısını -özellikle sürdürülebilir beslenmeye daha fazla önem verenler arasında-önemli ölçüde azalttığını gösterdi. Bir deneyde, katılımcılara bitki bazlı veya et bazlı bir atıştırmalık seçeneği sunuldu; bazılarına ürünler için karbon etiketleri gösterilirken, diğerlerine gösterilmedi. Etiketlerle gösterilenler ürünler arasından, diğer gruptaki yüzde 32’ye kıyasla sadece yüzde 19’u hayvansal atıştırmalık seçti. Aslında hayvansal gıdaların verdiği zarar net bir şekilde ortaya konabilse tüketicilerin bu gıdalardan kaçınabileceğine yönelik başka çalışmalar da var. Geçen ay yayımlanan, tüketicileri bitki bazlı seçenekleri seçmeye teşvik etmek için “davranışsal dürtmelerin” potansiyelini araştıran bu son çalışma, çevrimiçi market platformlarının karbon etiketleme ve ürün kategorizasyonu gibi stratejiler aracılığıyla alışveriş yapanları bitki bazlı yiyecekleri seçmeye teşvik edebileceğini gösterdi. 2024 tarihli bir başka çalışma da bir üniversite kafeteryasında etiketleme getirilmesinin et bazlı seçeneklerin satışını azalttığını gösterdi.
Doğru yönde atılmış bir adım
Çevrimiçi market çalışmasının lideri Bhagyashree Katare, “Bilginin sunulma biçimindeki küçük değişiklikler, davranışlar da anlamlı değişimlere yol açabilir. Sürdürülebilirliği teşvik etmek istiyorsak, bu tür stratejiler doğru yönde atılmış bir adımdır” diye konuştu. Çalışma sonucu gösteriyor ki, basitleştirilmiş iyi tasarımlı karbon emisyonlarını gösteren etiketler tüketicilerin seçimlerini değiştirebilir. Bu tasarım aynı zamanda, tüketicilerin farklı gıda ürünlerine ilişkin karbon bilgilerine sürekli olarak maruz kalmasını sağlayacak.
