Aile şirketleri ve liderlik

Ayşen Laçinel-İnsan Kaynakları ve İletişim Uzmanı

Türkiye’de ve dünyada, aile şirketlerinin devamlılığı ve başarısı, doğru lider seçimi yapmaları ile ilgilidir. Ülkemizin önde gelen kurumsal aile şirketlerinden Koç Holding’de merhum Mustafa Koç’un, eğitimini tamamladıktan sonra Tofaş’ta satış danışmanı olarak işe başladığı ve kendisine bir ayrıcalık yapılmamasının özellikle istendiğini biliyoruz. Bu hem mesleki gelişim, hem iletişim ve ilişki yetkinliği için doğru bir yaklaşımdır. Günümüzde halen çok iyi seviyelere gelmiş aile şirketleri, eğitimini tamamlayan çocuklarını, yeterli iş ve hayat deneyimleri olmadan, bir bölümün başına ‘Müdür’ olarak getirebiliyor. Daha da vahimi şirketin ‘Genel Müdürü’ yapabiliyor ve hem marka, hem kendisi ve çocuğu ciddi prestij kaybediyor.

Peki, şirketin devamı, başarısı ve doğru lider seçimi için neler yapmalıdır?

1- Şirketin alanı, pazardaki yeri, organizasyon yapısı dahil tüm konulardaki kalite standartları belirlenmeli ve eğitimleri verilmelidir.

2- Kurumsallaşma çalışmaları kapsamında,

- Yönetim Kurulu- Şirket Anayasası,

- İcra Kurulu,

- Danışma Kurulu,

- Aile Meclisi- Aile Anayasası oluşturulmalıdır.

Aile Meclisi düzenli toplantılarla bir araya gelmelidir ve sadece aile ilişkileri iletişimi görüşülmeli ve iş konularına girilmemelidir.

Yönetim kurulunda şirketin uzun, orta, kısa vadeli planları hedefleri netleştirilmeli. İcra kurulundan bu hedeflerin gerçekleştirilmesi istenmeli (mutabakatla), düzenli takip ve değerlendirmelerle, dönem durum güncellemeleri ile rotada tutulmalıdır.

Uzmanlardan oluşan danışma kurulu ile iş takibi, gelişimi, risk ve fırsat analizleri inovasyon alanları iyi yönetilmelidir.

3- Lider tektir. Bir gemide birden çok kaptan olmaz. Aile şirketlerinde kimin liderlik edeceğine kurumsallaşma çalışması kapsamında karar verilmelidir.

4- Lider seçiminde adayların yetenekleri, kişilikleri, ilgi alanları ve iletişimleri; gözlenmeli, ölçülmeli ve eğitimleri bu bilgilerle planlanmalıdır. Eğitimlerini tamamlayan lider adayı, yönetici olarak değil, işi yapan olarak işe başlatılmalıdır. Hatta öğrenciyken, stajyer part time çalışan olarak deneyim kazandırılmalı ve liderliğe hazırlanmalıdır.

5- Aile şirketlerinde işi kuran patronun, girişimci ruhu ve ticari zekası iyi anlaşılmalıdır ve bundan her daim faydalanılmalıdır.

6- Yetki devrinin ne zaman nasıl yapılacağı da çok önemlidir. En deneyimli ve üretken zamanında ise kurucu, görevi devretmek için erkendir.

7- Eğitimler ve birebir danışmanlıklarda, kurumsallaşma, yapılanma ve gelişme dönemlerinde alınmasında fayda olan desteklerdir. Kurucudan tüm çalışanlara, şirket vizyonu ve stratejisi doğrultusunda, eğitim-gelişim programları aldırılmalıdır ve kurum kültürü, stratejisi, ruhu içselleştirilmelidir.

8- En önemlisi, liderin sadece işinde iyi olması yetmez, aynı zamanda değerlere sahip (pozitif değerler), iyi bir insan olması gereği vardır.

Pandemi döneminde “iyi insan olma ve pozitif değerlere sahip çıkma” yönü güçlü olan ve uygulamalarında insanı en önemli değer olarak gören markaların nasıl öne çıktığı, fırsatçı yaklaşımda olanların itibar kaybettiğini birlikte gördük. İyi örnekler arasından, Toyota Türkiye CEO’su Ali Haydar Bozkurt’un çalışanlarının işten çıkarılmayacağı, her şeyi devletten beklemenin doğru olmadığını ve hepimizin sorumluluk alması gerektiği ifadesini belirtebiliriz. Özetle lider, hem işinde, iyi hem ruhunda iyi olmalıdır.