Biri bizi gözetliyor
Kentlerin sokaklarını, caddelerini saran kameralar artık sıradan uygulamalar olarak algılanmakta. Ülkemizde de bundan şikayetçi olan yok gibi. İstanbul BB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun İngiliz Büyükelçisi ile yediği yemek sonrası yaşananlar sayesinde kameraları gündeme taşındı. Başkanın bu benim yaşamıma müdahaledir diyerek karşı çıkışı kamuoyu tarafından ne yazık ki umursanmadı. Başkanın haklı olarak konuyu tartışmaya açma çabaları sonuçsuz kaldı. Halbuki bu tartışma özellikle bireysel özgürlüğe kutsal bir emanet olarak gören ülkelerde uzun zamandır yapılmakta.
Sokaklara kamera yerleştirilmesinin masum bir gerekçesi var. Güvenlik. Bundan dolayı da kameralara karşı çıkanların söylemlerine destek az. Hal böyle olunca kamera sayısı hızla artıyor. 2021 yılının kesin olmayan verilerine göre dünyada 1 milyar adet güvenlik kamerası var. Bu kameraların yüzde 54'ü yani 540 milyonu Çin'de. Kamera sayısına göre kentleri sıraladığımızda ilk 42 sıranın tamamı Çin’de. Şanghay 10 milyon 631 bin ile ilk sırada, ikinci sırada 7 milyon 953 ile Beijing (Pekin) var. Çin, 1 milyar 460 milyon kişilik nüfus ile dünyanın en kalabalık ülkesi aynı zamanda da 1000 kişi başına 372,8 kamera ile halkını en çok gözetleyen, yöneticilerin bakışı ile en çok koruyan ülke. Çin kentleri hariç tutulduğunda bin kişi başına en fazla kameraya sahip kentler şöyle:
- Indore, Hindistan – 3.208.722 kişi için 200.600 kamera, bin kişi başına 62.52 kamera
- Haydarabad, Hindistan — 10.534.418 kişi için 440.299 kamera, bin kişi başına 41.8 kamera
- Delhi, Hindistan — 16.349.831 kişi için 436.600 kamera, bin kişi başına 26,7 kamera
- Chennai, Hindistan — 11.503.293 kişi için 282.126 kamera, bin kişi başına 24.53 kamera
- Singapur, Singapur — 6.039.577 kişi için 108.981 kamera, bin kişi başına 18.04 kamera
- Moskova, Rusya — 12.640.818 kişi için 213.000 kamera, bin kişi başına 16.85 kamera
- Bağdat, Irak — 7.511.920 kişi için 120.000 kamera, bin kişi başına 15.97 kamera
- Londra, İngiltere — 9.540.576 kişi için 127.373 kamera, bin kişi başına 13.35 kamera
- Petersburgh, Rusya — 5.535.556 kişi için 70.000 kamera, bin kişi başına 12.65 kamera
- Los Angeles, ABD — 3.985.520 kişi için 34.959 kamera = 1.000 kişi başına 8.77 kamera*
Kaynak: Datawrapper.de 8 Ağustos 2022
Verilere dikkat edilirse listede Londra dışında hiç Avrupa kenti yok. En çok kameraya sahip kentler arasında da az sayıda Avrupa kenti var. Dünyanın en çok kameralı 150 kenti arasında Türkiye’den iki kent var. Türkiye’de İstanbul 109 bin kamera sayısı ve bin kişi başına 6,97 ile ilk sırada, ikinci sırada 5.012 kamera ve bin kişi başına 0,94 ile Ankara.
Ülkeler kamera ya da başka araçlarla vatandaşlarını izlerken temel gerekçeleri güvenlik. Ancak kamera sayısı ile suç oranı arasındaki ilişkiye baktığımızda aralarında güçlü bir bağ bulunmamakta. Kamera sayısının az olduğu Avrupa kentlerinde suç oranı düşük iken, Afrika ve Orta-Latin Amerika ülkelerinde yüksek. Dolayısıyla hükümetlerin suç oranı azaltmak için halkı izliyoruz savı pek doğru değil. Çin’deki kamera sayısının fazlalığının ana nedeni tek parti-tek lider ile idare edilen otoriter bir ülke olması. Çin’in Tibetliler, Uygur Türkleri ve rejim muhalifleri üzerinde yarattığı baskı kamera sistemi ne için kullanıldığını göstermekte.
Gelişen teknoloji, kameralar, yapay zekâ uygulamaları önümüzdeki yıllarda sadece askeri değil sivil yaşamın içine daha fazla girecek. Bu durumun ekonomide pozitif etkiler sağlayacağı kesin, ancak bireysel özgürlükler, adalet ve hukuk sistemi üzerinde negatif dışsallıklar yaratacak. Dolayısı ile bunu bir çıktı olarak alıp yeni kurumsal düzenlemelere gidilmeli. Aksi takdirde George Orwell’in “1984”ünü okumaya, James McTeigue yönettiği “V for Vendetta” filmini seyretmeye devam ederiz.
Okuma Önerisi: Daron Acemoğlu, Yapay Zekayı Yeniden Tasarlamak: Otomasyon Çağında İş Demokrasi ve Adalet, 2022.