Birinci sınıf ikinci adam
Murat AKKAYA - MSB Askeri Fabrikalar Kurucu Genel Müdürü
Her ne kadar Biden ve Trump arasında bireysel tercih ve üsluptan kaynaklanan bir kısım farklar görülüyor ise de, son tahlilde ABD devletinin kurumsal aklı ana belirleyicidir. Zira Demokrat ya da Cumhuriyetçi ayrımı olmaksızın Pentagon, CIA, FBI, Genel Kurmay, Savunma Bakanlığı ve Dış İşleri Bakanlığı dahil bu aklı yaşatan ve yürüten unsurlar birinci sınıf ikinci adamlarıdır. Bu profildeki yetkin - uzman ortak aklın unsurlarının tek ve değişmez kriteri liyakat ve ehliyettir. Dolayısıyla başkanın hangi partiden olması değil, ABD'nin âli menfaatlerinin 10, 20, 50 yıllık periyod ve öngörülülerle yürütülen vizyonerliğe eşdeğer olmasıdır. Böylesi ve benzeri sistemlerde başkanlık, yarı başkanlık ya da güçlendirilmiş parlamenter yapılarda birinci sınıf ikinci adamlar salt doğruyu, sadece gerekli olanı söyleyebilme ferasetine, güvencesine, her türlü korkudan azade sahiptirler. Bu yaklaşım ekonominin global karakterine, her türlü içinde bulunduğumuz ittifaka ve hukukun üstünlüğünden beslenen güvenin tesisi için kendi içinde denge ve denetimi de sağlamaktadır.
Türk-İslam tarihindeki devlet yönetme geleneği ve sistemi kendine özgü bazı müesseseleri üretmiş ve yüceltmiştir. Bu çerçevede meşveret, istişare, müzakere, divan, ayak divanı, teati, vb. müesseseler gerek rutin süreçlerde, gerekse kriz eşiğinde fevkalâde önemli görev ve roller üstlenmişlerdir. Nitekim Nizâmülmülk’ten Akşemsettin ve Sokullu'ya kadar pek çok numune şahsiyetler salt vezirlikten, danışmanlıktan öte padişahlık makamına dahi korkudan azade gerçekleri yansıtmışlardır. İmparator Napolyon'un diplomasi dehası olan hariciye nazırı Talleyrand tüm dünya siyaset okullarında öğretildiği üzere diplomaside yasak olan iki sözcüğe vurgu yapar: Bunlar “evet” ve “hayır” sözcükleridir. Uzun, karmaşık müzakerelerde ve her türlü krizde ilk etapta angaje olmak, taraf olmak ve tercihini ilan etmek bu tarihi kritere aykırı gelişmeleri doğurur. Dolayısıyla taç başı akıllandırır düsturu erken, kesin, acele yorum ve ilanları gerektirmez. Aksi takdirde makam ve sıfat zehirlenmesi söz konusu olur.
Devletin ortak ve kurumsal aklı ve hafızasını sürekli ve geçerli kılmanın yolu birinci sınıf ikinci adamlarla çalışmak ve her aşamada korkudan uzak mesai vermekle eşdeğerdir. Bu anlayış ve uygulama modern, zengin, güçlü, çağdaş ve vizyoner ülke olmanın olmazsa olmaz belirleyici vasfıdır.