Birleşik Krallık serbest ticaret anlaşmalarında güncel gelişmeler
IMF’in güncel verilerine göre, Birleşik Krallık’ın gayrisafi yurt içi hasılası 2022 yılında yaklaşık 3,1 trilyon dolar olarak gerçekleşti. 2023 yılında GSYİH’nın 3,3 trilyon dolar olarak gerçekleşmesi bekleniyor. 2024 yılı için öngörülen GSMH ise 3,6 trilyon dolar. Birleşik Krallık (BK) bu rakamlara göre 2022 yılında küresel gayrisafi yurtiçi hasılanın yaklaşık %3,1’ini temsil ediyorken, bu oranın 2023 yılında %3,15’e, 2024 yılında %3,3’e ulaşması bekleniyor. Dünya Ticaret Örgütü’nün güncel verilerine göre, Birleşik Krallığın mal ihracatı 2023 yılı Ekim ayı itibariyle yaklaşık 437 milyar dolar, ithalatı ise yaklaşık 658 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu rakamlara göre Birleşik Krallık 2023 yılının ilk dokuz ayında dünya ihracatından %1,4, ithalatından %2,1 pay aldı. 2022 yılının tamamında ihracat 530 milyar dolar, ithalat yaklaşık 824 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmişti. 2022 yılının ilk dokuz ayının ticaret verileri ile 2023 yılının aynı dönemi karşılaştırıldığında ihracatın %1,1 oranında arttığı, ithalatın ise %3,9 oranında düştüğü görülüyor. Birleşik Krallık Ulusal İstatistik Ofisi verilerine göre ise Kasım ayında mal ihracatının değeri %2, ithalatının değeri ise %3,3 seviyesinde azaldı.
Bildiğiniz gibi Birleşik Krallık, Brexit sonrasında uluslararası ticaret zeminini yeniden tesis etme çalışmaları çerçevesinde yeni ticaret anlaşmaları imzalıyor. Bu konuya köşemde muhtelif anlaşmalar vesilesiyle daha önce de değinmiştim. Birleşik Krallık, Avustralya ile 2021 yılında, Yeni Zelanda ile ise 2022 yılında anlaşma imzaladı ve 2023 yılının Mayıs ayının sonunda anlaşmalar yürürlüğe girdi. Temmuz 2023'te ise Birleşik Krallık, 11 ülkeden oluşan bir Asya-Pasifik ticaret bloğu olan Trans-Pasifik Ortaklığı için Kapsamlı ve Aşamalı Anlaşmaya (CPTPP) katılmak üzere bir anlaşma imzalamıştır. Ayrıca Singapur ve Ukrayna ile olmak üzere iki adet dijital ticaret anlaşması imzalanmıştı. Bir diğer anlaşma Singapur ile Şubat 2022'de imzalanmış ve Haziran 2022'de yürürlüğe girmişti. Ukrayna ile dijital ticaret anlaşması ise 20 Mart 2023'te imzalanmıştı. Birleşik Krallığın çeşitli ülkeler ile serbest ticaret anlaşması ve mevcut anlaşmaların güncellenmesi için görüşmeleri devam ediyor. İngiltere ile ABD arasında mevcut bir ticaret anlaşması bulunmuyor. Müzakereler Mayıs 2020'de başladı, sonuncusu 2020 yılı Ekim ayında olmak üzere beş tur olarak gerçekleşti. Bu tarihten sonra müzakere yapılmadı. 2022 yılı Eylül ayında dönemin Başbakanı Liz Truss, kısa ve orta vadede bir ticaret anlaşmasının olası olmadığını belirtmişti. Anlaşma mevcut Başbakan Rishi Sunak’ın 2023 yılı haziran ayında ABD Başkan’ı Biden ile yaptığı toplantının da gündeminde yer almamıştı ve Biden yönetiminin, yeni ticaret anlaşmaları yerine iç politikaya öncelik verdiği değerlendirilmişti. Birleşik Krallık ve ABD Haziran 2023’te Atlantik Deklarasyonu’nu açıkladı. Anlaşma bir serbest ticaret anlaşması olmamakla birlikte, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri geliştirmeyi amaçlıyor. Anlaşma sonrası yapılan deklarasyon;
- Birleşik Krallık şirketlerinin ABD yeşil sübvansiyonlarından yararlanmasına yardımcı olacak kritik mineraller anlaşması için müzakerelerin başlatılmasını;
- Birleşik Krallık’ta ki işletmeler tarafından sertifikalı ABD kuruluşlarına veri aktarımını kolaylaştıracak yeni bir Birleşik Krallık -ABD Veri Köprüsü’ne ilişkin prensip taahhüdünü;
- Yapay zekâ, gelecekteki 5G ve 6G telekomünikasyon, kuantum, yarı iletkenler ve mühendislik biyolojisi gibi önümüzdeki dönemin en önemli teknolojilerinde araştırma ve iş birliğini içeriyor.
BK ayrıca, ABD eyaletleriyle bireysel iş birliklerine yönelik Mutabakat Anlaşmaları arayışında. Bunlar bir serbest ticaret anlaşması değil. Bu tarz anlaşmalar, Indiana, Kuzey Carolina, Oklahoma, Utah, Washington Eyaleti ve Florida ile imzalandı.
Öte yandan, Birleşik Krallık ile önümüzdeki yılların önemli bir küresel gücü olma yolunda ilerleyen Hindistan arasında mevcut bir serbest ticaret anlaşması bulunmuyor. 2021 yılında dönemin BK Başbakanı Johnson ve Hindistan Başbakanı Modi, Birleşik Krallık ile Hindistan arasında daha derin ticari iş birliği konusunda anlaşmaya varmıştı. 17 Ocak 2022'de müzakereler başlamıştı hatta Ekim 2022’ye kadar anlaşmanın tamamlanması umuluyordu ancak anlaşma nihayete ermedi.
Birleşik Krallık ve Kanada'nın halihazırda Aralık 2020'de imzalanan Birleşik Krallık -Kanada Ticaret Sürekliliği Anlaşması adında bir ticaret anlaşması var. Bu anlaşma esasında Avrupa Birliği’nin Kanada ile olan ticaret anlaşmasının bir kopyası niteliğinde. Birleşik Krallık hükümeti yeni ve iddialı bir ticaret anlaşması müzakere etmek istediğini belirtmiş ve bu kapsamda müzakerelere hazırlanmak üzere 2021 yılında anlaşmanın nasıl geliştirilebileceği veya değiştirilebileceği konusunda görüş almak üzere istişare gerçekleştirmişti. Müzakereler, 2022 yılı mart ayında başlatılmıştı.
Birleşik Krallığın benzer şekilde Meksika ile de bir ticaret anlaşması bulunuyor ve bu da Meksika’nın AB ile yaptığı anlaşmanın büyük ölçüde bir benzeri mahiyetinde. Meksika ile mevcut anlaşmanın güncellenmesi için Mayıs 2022’de müzakereler başlatılmıştı.
Birleşik Krallık Hükümeti Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’ni temsil eden Körfez İş birliği Konseyi ile ticaret anlaşmasına ilişkin istişare başlatmıştı. İstişareler 14 Ocak 2022’ye kadar sürmüş, müzakereler ise bunu takiben haziran ayında başlamıştı. Birleşik Krallığın mevcut durumda bu ülkelerden hiçbiriyle serbest ticaret anlaşması bulunmuyor.
Birleşik Krallık ile İsrail arasında ise, İsrail ile AB’nin yaptığı anlaşmayı büyük ölçüde yansıtan bir anlaşma bulunuyor ancak mevcut anlaşmanın güncellenmesi için görüşmeler Temmuz 2022’de başlatılmıştı. Birleşik Krallık hükümeti anlaşmanın modern, yenilenmiş bir ticari ilişki kurmayı amaçlayacağını ve yeniliği merkeze koyacağını ifade etmişti. Hükümet mevcut anlaşmanın hizmetlere ilişkin herhangi bir özel hüküm içermediğini de ifade etmişti. Birleşik Krallığın benzer şekilde İsviçre ile 1972 AB-İsviçre anlaşmasına dayanan bir ticaret devamlılığı anlaşması bulunuyor. Mevcut anlaşmanın iki ülkenin ekonomik ilişkisinin yarısını oluşturan hizmetler veya dijital ticarete ilişkin herhangi bir anlaşma içermediği belirtiliyor. Anlaşmanın güncellenmesine yönelik istişareler 2022 yılında, müzakereler ise 2023 yılı mayıs ayında başlamıştı. Ayrıca iki ülke 2023 yılı haziran ayında mesleki niteliklerin tanınmasına ilişkin bir anlaşma da imzalamıştı. Birleşik Krallık ve Güney Kore arasında yürürlükte olan ve esas itibariyle Güney Kore’nin AB ile imzaladığı serbest ticaret anlaşmasının kopyası kabul edilebilecek bir ticaret anlaşması bulunuyor. Birleşik Krallık hükümeti 2022 yılının sonunda anlaşmanın iyileştirilmesi konusunda istişarede bulunulduğunu duyurmuştu. Bu, Birleşik Krallık hükümetinin Asya-Pasifik bölgesiyle ticari bağları derinleştirme politikasının bir parçası olarak değerlendiriliyor. Mevcut anlaşma kapsamlı dijital hükümler içermemekte ancak Birleşik Krallık hükümeti anlaşmanın bu konuların da dahil edilmesiyle geliştirilebileceğine inandığını ifade ediyor. Ayrıca yeni anlaşmanın küçük işletmelere yardım ve iyileştirilmiş menşe kuralları içermesi de bekleniyor.
Birleşik Krallık Hükümeti 2023 yılı temmuz ayında Türkiye ile serbest ticaret anlaşmasını güncelleme planlarını duyurmuştu. Birleşik Krallık ile Türkiye arasındaki ticaret ilişkisi gözden geçirildiğinde ilişkilerin derinleştirilmesi yönünde karar alınmıştı. İki ülkenin ortak yapmış olduğu açıklamada 21. yüzyıla uygun hem Birleşik Krallığın hem de Türkiye’nin modern ekonomilerine daha uygun, çağdaş bir anlaşmaya varılabileceği ifade edilmişti. Güncellenen anlaşmaya ilişkin müzakerelerin bu yıl içerisinde başlaması bekleniyor.