“Çin etkeni” demek yetmez, alternatifi tepki gerektirir
Yazının başlığını “Dinamik Durum Değerlendirmesi (DDD) ve Çin örneği” koymak istedim. Sonra karar değiştirdim: “Çin etkeni demek yetmez, alternatif tepkiler gerektirir” başlığında karar kıldım.
Okuyacağınız yazının arka planı şöyle: Uykumun ara verdiğinde gözüm saate takıldı: 04:30’ü gösteriyordu. Uyumaya çalıştım; uykum tutmayınca televizyonu açtım; evdekileri rahatsız etmemek için kulaklıkla dinlemeye koyuldum. BBC’nin haberleri zihnimin gergin tellerini gevşetmedi. CNN’in akışı da ilgi menzilimin dışında kaldı. Japon NHK’da mandalina üretimine ilişkin belgeseli izlemeye başladım, ama on dakika sonra bitti. Çin’deki CGNT’yi açtığımda saat 05:07’yi gösteriyordu: İlk haber, Fujian eyaleti yöneticilerinin “yüksek kaliteli gelişme inisiyatifi” konusunda medya çalışanlarının sorularını yanıtlamasıydı.
Yazının başlığını “Dinamik Durum Değerlendirmesi (DDD) ve Çin örneği” koymak istedim. Sonra karar değiştirdim: “Çin etkeni” demek yetmez, alternatif tepkiler gerektirir.
Fujian eyaleri
Fujian, Çin’in doğusunda Tayvan’ın batısında ana karada yer alıyor. Eyaletin başkenti Fuzhou. Eyalet bütününde 35 milyon insan yaşıyor. Toplam alanı 21 bin 400 kilometre kare. Denize kıyısı olan Fujian’in ılıman ve nemli bir iklimi var.
İklimi uygun olduğu için topraklarının yüzde 65’i ormanlarla kaplı.
Fujian’da GDP’nin yüzde 70’i özel kesim firmaları tarafından üretiliyor.
Fujian’dan Güneydoğu Asya Ülkeleri başta olmak üzere 80’i aşkın ülkeye göç etmiş Çinli nüfus 8 milyon 800 bine ulaşıyor; o nedenle dünya geneliyle güçlü bağları var.
Nitelikleri hakkında bilgiye dayalı fikrim yok, ama değişik kaynaklar eyalette 11 üniversitenin bulunduğunu kaydediyor.
Çin karasındaki Fujian’in kuzeyinde Zhejiang, Batısı’nda Jiangxi ve güneyinde Guanddong eyaletleri var.
Eyalet yönetiminden sorumlu 4 üst düzey yönetici gazetecilerin sorunlarını yanıtlıyor. Bilgilendirme toplantısına Zhao Long liderlik ediyor. Kadın yönetici olan Gua Ningning de kapsamlı açıklamalar yapıyor. Meng Qian ve Weng Yuyao’da kendilerini ilgilendiren sorularla ilgili değerlendirmeler yapıyor.
Toplantının içeriği
Toplantı tam bir saat sürüyor: Eğitim sistemi ile yüksek kalite gelişme yaratma arasındaki ilişkilerin ne yöne gittiği ayrıntılarıyla açıklanıyor.
Yaşamsal yasal düzenlemelerin ihtiyaçlara göre dinamik bir anlayışla yapılması ve etkileri üzerinde duruluyor.
Çin’deki dijital inisiyatif bağlamında dijital altyapılar ve kamuyu ilgilendiren veri üretiminde ulaşılan düzey sorgulanıyor.
Hizmet kalitesini artırma ve iyi çevre koşulları oluşturma özeninin yaşam kalitesini nasıl artıracağına ilişkin beklentiler sıralanıyordu.
Makroekonomik istikrarın gelişmeyi hızlandırıcı etkileri, eyalet özelinde ve ülke bağlamında alınan sonuçları paylaşılıyordu.
Ekolojiyi koruyarak uygarlığı geliştirme hedeflerine nasıl ulaşılacağına ilişkin yetkililerin izledikleri programlar hakkında bilgiler paylaşılıyordu.
Sorulan soruların hepsi önemsendi, gerekli yanıtlar paylaşıldı; bürokratlar kendini beğenmişlik eğilimi göstermiyordu.
Çıkardığım dersler
Toplantı bittiğinde basın bilgilendirmesinden kendi adıma çıkardığım dersleri not ettim:
Birincisi, Çin’deki gelişmeleri yaratan değişkenler arasında önemli olduğunu düşündüğüm kamu görevlilerin sorumluluk bilinci. Daha önce üst düzey merkezi yönetim yetkilileri ve eyalet yöneticilerini de izlemiştim. Demek ki, kitle iletişim araçlarında “hesap verebilir olma özeni” yöneticilerin içselleştirdiği bir tutum. Sözü edilen tutum, etkin kaynak kullanmanın kaldıracı. Yöneticiler kısa, orta ve uzun dönemde planlarla öngördükleri gelişmeyi, ürettikleri alternatif yolları, uygulama motel ve metotlarını açıklıyor; uygulama sonuçlarındaki sapmaların dökümünü paylaşıyor; sapmaları düzelterek nasıl ilerlediklerini inandırıcı gerekçeler sunulması önemliydi..
İnsanlık yaşamının zengin deneyimlerinden biri, dinamik değerlendirme yönteminin çözüm üretici olması. Kriz koşullarını aşarak, yeni normal koşullarına erişmenin etkin yollarından biri sorunları dinamik değerlendirme yönteminin süzgeçlerinden geçirmedir. Başlangıç değerleri, süreç işleyişleri ve yaratılan sonuçları sürekli karşılaştırılarak, dinamik değerlendirme özgüveni hesap verebilirliğin yarattığı “ güçlü güvene” dönüştüğü izlenimini edindim.
İkincisi, Çin üzerine araştırma yapan bağımsız kaynaklarda üzerinde durduğu gelenek: Çin’de bürokraside liyakat özeni uzun yıllardır korunuyor. Bu gelenek bürokrasinin ürettiği hizmetin kalitesini artıran etken. Yetkili olanın sorumlu da olduğunu bütün kamu görevlileri içselleştirmiş. Ayrıca eyaletler arasında kalite-odaklı yarış, eyaletlerle birlikte merkezin de kalitesini olumlu yönde etkiliyor.
Üçüncüsü, paylaşılan sayılar, görseller ve kavramlardaki stratejik bütünlük özeni: Açıklamalar üçayak üzerinde kurgulanıyor: Merkezi yönetimin ülke geneli için öngördüğü strateji ve inisiyatifler referans alınıyor. Ardından eyalet düzleminde öngörülenlerin neler olduğu sıralanıyor; başlangıçta yapılan angajmanlar anımsatılıyor, sonra da, tasarlanan ile ulaşılan hedeflerdeki sapmalar paylaşılıyor. Sapmaları yaratan etkenler sayıya, görsellere ve kavramsal çerçevelere başvurularak kitleler ikna edilmeye çalışılıyor.
Dördüncüsü, sistem ne kadar sınırlamış ve güdülendirmiş olursa olsun, açık ortamlarda yapılan sorgulama yöneticilerin “pragmatist ve popülist” eğilimlere kaymalarını engelliyor. Dinamik değerlendirme sisteminin bu özelliği dikkat çekiyor.
Beşincisi de, dinamik durum değerlendirme yöntemi, yöneticilerin yaşamın temel değişmezlerinden biri olan “aşırı ve noksan değerlendirme” yapmasını önlüyor; işin sırrı olan “dengeli gelişmeye” önemli ölçüde kitle desteği yığınağı yapılıyor.
Gündemde olmalı
Siyaset söyleminde, İsmet İnönü’nün “Johnson Mektubu” yanıtında “Yeni bir dünya kurulur; Türkiye’de o dünyadaki yerini alır!” çıkışı revaçta. Kurulduğundan kimsenin şüphesi kalmayan yenidünyada doğru konumlanma yapabilmek için birçok önlemi ciddi bilgiye, etkin koordinasyona dayalı hayata taşımak gerekiyor. Doğru konumlanma, etkin sonuçlar alabilme, kamu yönetiminde ve özel kurumlarda “dinamik durum değerlendirmesi ve açık paylaşım” yüzleşmesi gerektiriyor.
Bu konu siyasetin, bürokrasinin, özel kesimin ve medyanın gündemine taşınmalı, ayrıntılarıyla sorgulanarak neyin, nasıl yapılması gerektiği entelektüel birikim zorlanarak gündemde diri tutulmalıdır.
“Çin faktörü” ülkemizi her alanda etkiliyor. Çin konusunda gerekli uyarıları değişik alanlarda sıklıkla duyuyoruz. Başkalarını suçlayarak rahatlama yerine, öyle farklı işler yapmalıyız ki, bizi bir adım öne taşısın… Bu konuları tartışma yerine, bize hiçbir çözüm üretmeyen “kulağa hoş gelen malumat ve parlak söz bileşimle sloganlara” kapılırsak, malumat mahkûmu olarak kalır; vasatlık tuzaklarını da kıramayız.
(1) Dinamik Durum Değerlendirmesi (DDD): Hızlı ve büyük değişim dönemlerinde ve kriz koşullarında küçük ya da büyük örgüt yöneticilerinin hiyerarşik yapıya izin vermeden sürekli gelişmeleri birlikte değerlendirmesi, önlemler uygulaması, geribildirimler alması, sapmaları düzelterek ilerlemesini sağlayan çevrimi kararlılıkla yürütmesidir.