Dış ticaret ve turizm istatistiklerinde eğilimler
Ödemeler dengesi cari işlemler hesabının en önemli iki kalemi olan dış ticaret ve turizme ilişkin son veriler dün yayınlandı. Cari işlemler dengesine dış ticaret açığının olumsuz, turizm’in olumlu katkı vermeye devam ettiğini izliyoruz. Geçtiğimiz yılın tamamında ihracat yüzde 12 artarak 254 milyar dolar seviyesine ulaşırken, ithalat yüzde 34 artışla 363 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret açığı da yüzde 137 artarak 109 milyar doları aştı. Küresel ekonomideki yavaşlamaya bağlı olarak, geçtiğimiz yıl Aralık ayında ihracat yüzde 3 artarken ithalat artışı yüzde 12 oldu. Dış ticaret açığı da yüzde 42 yükseldi.
Yıllık 363 milyar dolar olan ithalatımız aylık ortalama 30 milyar dolar ithalat anlamına geliyor. Rakamlara baktığımızda, aylar itibarıyla ithalatın ortalamadan sapmasının çok yüksek olmadığını görüyoruz. İhracatımız ise ortalama 21 milyar dolar. Aylık ortalama 9 milyar dolar. Geçtiğimiz Aralık ayında da benzer bir rakam 9,7 milyar dolar açık verdik. Bu durum mevcut yapıda 100 milyar doların üzerinde bir dış açık anlamına geliyor. İthalat artışının temelde enerji ithalatından kaynaklandığı düşünülebilir. Geçtiğimiz yaz aylarından sonra petrol ve doğalgaz başta olmak üzere hammadde fiyatlarında yaşanan gerilemeyi dikkate alacak olursak, son birkaç aydır ortaya çıkan açığın enerji dışı ithalattan kaynaklandığını görebiliriz. Aralık ayı rakanları da bunu söylüyor. Aralık ayı ithalat artışı yüzde 12,2, enerji dışı ithalat artışı yüzde 11,6. Aşağıdaki grafikten de net bir şekilde izlenebileceği gibi, üç aylık hareketli ortalamalarda ithalat artışı yukarı yönde seyrederken, ihracat sert bir şekilde aşağı yönelmiş durumda.
Bu noktada bir de altın ithalatındaki artışın etkili olduğu söylenebilir. Toplamda 20 milyar doları aşan, son dönemde aylık 2-3 milyar dolar arası seyreden bir altın ithalatı var. Ülkemizde genelde bir yıl altın ithalatı, sonraki yıl altın ihracatı artar. Elbette bunun da etkisi var ama yaklaşık 1,5 yıldır yaşadığımız negatif reel faiz ortamında getiri arayışında olan yatırımcının altın cinsi tasarruflara normalin de üzerinde yönelmesinin dah büyük etkisi var görünüyor. Bu yılın ilk 5 ayında iç talepteki canlanma ile ithalatın büyüme eğilimini koruyacağını ya da yatay seyredecğini, ihracatın ise ihracatçının da sık sık dile getirdiği gibi yüksek maliyetler ile rekabette zorlanması nedeniyle artmaktan ziyade düşme potansiyelinin olduğunu söyleyebiliriz.
Dış ticaret açığındaki bu bozulma aslında ödemeler dengesinde bozulma potansiyeli anlamına gelir. Hem pandemi hem savaş etkisi ile devreye giren turizm gelirleri cari açık artışını frenleyen en temel unsur durumunda. Dün yayınlanan 2022-4Ç turizm verileri ile yılın tamamına ilişkin bir tabloda çıkmış oldu. 2022 yılında gelen turist sayısınn 29,3 milyondan 51,3 milyona çıkarak yüzde 75 artış gösterdiğini izliyoruz. Turizm gelirleri de yüzde 53 artışla 46 milyar doları aşmış durumda. Kişi başına harcama ise yüzde 12 düşüşle 901 dolara gerilemiş. Düşmesine rağmen aslında bu rakamlar da oldukça iyi ve yüksek. Bu rakamların birkaç ay önce net hata noksan kalemlerinin revize edilmesi ve buradaki gelirlerin önemli oranda turizm’e aktarılmasından kaynaklandığını da belirtelim. Turizm gelirlerinde ortaya çıkan yaklaşık 22 milyar dolarlık artış, cari açığı 50 milyar doların altında tutmuş durumda. Turizm dünyanın 3. büyük ihracat ürünü ve Türkiye geçen yıl en çok turist çeken 3. ülke oldu. Ülkemiz açısından çok değerli bir sektör.
Bu arada turizm giderleri ile ilgili önemli bir veriyi de paylaşalım. Mutlak rakam olarak gelen turist’e göre düşük kalsa da, yurt dışına giden yurtiçi ikametli sayısında ve giderinde çok büyük artışlar var. Dışarı giden yurtiçi yerleşik sayısı yüzde 165 artışla 7,2 milyona, gideri ise yüzde 130 artışla 4,2 milyara ulaşmış durumda. Sayısı artan yurtiçi ikamet izni alan yabancıların bu artış da önemli bir payı olduğunu düşünüyoruz.