Faiz artışı, ABD’de bankalardan sonra şirketleri de zorluyor
Ferda Besli
ABD’de yükselen faizler bankalardan sonra şirketlerin de dengelerini bozdu. SVB, Silvergate ve First Repuplic Bank’ın finansal sıkıntıları, finansal sıkıntıya giren 156 yıllık banka Credit Suisse’in UBS tarafından satın alınmasından sonra sıra şirketlere geldi ve Chapter 11’a başvuran şirketlerin sayısında hızlı bir artış var. “Chapter 11” finansal olarak zorda olan şirketlerin yeniden yapılanarak faaliyetlerini sürdürmeleri ve yükümlülüklerini yerine getirmeyi amaçlamaktadır. Ülkemizde de zorda olan şirketlerin korunmasına yönelik olarak çeşitli yasal uygulamalar yürürlükte olup kanun koyucunun istediği hedeflerin uzağında olduğumuzu söylememiz yanlış olmaz.
2008 krizinden kalan parasal genişleme ve 2020 yılında yaşanan pandemi etkisiyle nedeniyle dünyanın gelişmiş ülkelerinin merkez bankaları başta FED ve ECB olmak üzere para politikalarında gevşemeye gitti. Politika faizlerini indirirken para arzındaki artış ile gelişmiş ülkeler son 15 yılda faizin olmadığı bir makroekonomik ortamda iş yaptılar. Son 10 yılın politika faiz ortalaması ( 2023 hariç) ABD’de yüzde 0,8, Avrupa Birliği’nde ise yüzde - 0,2. 2023 yılı faiz artışını da hesaba katarsak ABD için yüzde 1,2, Avrupa Birliği için yüzde 0,7. Gerçekten çok düşük. ECB 2009 yılında yüzde 0,25’e indirdiği faiz oranını 14 Eylül 2022 tarihine kadar yüzde 0,25- yüzde – 0,5 arasında yönetti. FED ise 2008 yılında yüzde 0,25 indirdiği faiz oranını yedi yıl sonra 2015 yılının sonunda yüzde 0,5’e çıkardı. Daha sonra artarak 2018 yılında yüzde 2,5 olan oran tekrar 2019 yılındaki yavaşlama ve pandemi nedeniyle tekrar yüzde 0,25’e indi. Kısaca gelişmiş ülkelerde faiz son 15 yıldır yüzde 1’in altındaydı. Şimdi FED yüzde 5,25, ECB yüzde 3,25 ve şirketlerin bilançoları artan faize dayanamıyorlar ve iflas başvuruları çok arttı.
Kredi standartlarında sıkılaştırma ve faiz artışı şirketlerin nakit akışını bozmakta, varlıklarının değerini düşürmektedir. United States Court verilerine göre, 2022 yılında ABD’de Chapter 11’a başvuran firma adedi aylık 8 iken bu sayı 2023 yılının ilk üç ayında çok hızlı artarak aylık 160 adede ulaştı. 2023 Mart ayı itibariyle son bir yıl karşılaştırmasını yapar isek başvuru sayısı bir yılda 1090 adet olup aylık başvuru adedi 90’dır. Görünüyor ki faiz artışı 2022 yılında sadece 8 olan aylık Chapter 11 başvurularını aşırı artırdı. 2023 Mart ayı itibariyle Chapter 11’da olan firma adedi 4 bin 945 olup bir yıl önce 3 bin 855 ve 2022 yılı sonunda 4 bin 465 idi. S&P Global’in tahminlerine göre default oranları artmaya devam edecek özellikle de investment grade’in altında olan firmalar için. Yine S&P Global dünyanın en büyük fonlarından Softbank’in long term kredi ratingini junk seviyesine düşürürken İsveç’in en büyük reel estate fonu SBB’nin ratingini de Fitch BB+’ya düşürdü. Özetle yükselen faiz, bankalar, hedge fonlar, CRE Varlık sahiplerini ve şirketleri negatif etkilemeye başladı.
Sonuç olarak, yüksek faiz varlık fiyatlarının değerini bir taraftan düşürürken bir taraftan da bu varlıkların fonlanması için alınan kredi faizlerindeki artış şirketleri bilanço ve nakit akışını olumsuz etkileyecektir. Ülkemizde de son üç aydır kredi standartları aşırı sıkılaştırılmış ve TL faizler yıllık bazda yüzde 40-50 seviyelerine gelmiştir. Altı aylık Libor ve Euribor faizleri sırasıyla yüzde 5,58 ve yüzde 3,76 olup üzerine 4-5 spread eklediğinizde banka komisyonları ile birlikte yüzde 11-12’e ulaşmaktadır. Kısaca ucuz finansman dönemi bitti. Benzer sorunları yaşamamak için ne yapmak lazım,
- Borçlanma ihtiyacını artıran Net İşletme Sermayesi yönetimindeki varsayımlarımızı tekrar gözden geçirelim. Çünkü en fazla yatırımı buraya yapıyoruz.
- Yeni yatırım yapmak yerine verimliliğe ve kapasiteyi etkin kullanmaya odaklanalım.
- Tüm gider kalemleri gözden geçirilerek yapılacak harcamaları yaratacak gelir kapasitesi ile önceliklendirmek lazım.
- Sermayemizin verimli kullanılması için Satış / (Banka Kredisi+Öz Kaynaklar) oranımızı 3’ün üzerine taşıyarak fonlarımızı etkin kullanmalıyız.