Finansal piyasalarda türbülans ve Türkiye İktisat Kongresi
ABD’de ortaya çıkan AB’ye de sıçrayan bankacılık krizinin nasıl evrileceği küresel piyasaların en sıcak konularından birisi olmaya devam ediyor. Fed Başkanı Powell’ın şahin açıklamalarından iki gün sonra SVB Bank’ın batışıyla ortaya çıkan ve küçük bazı bankalara yayılan sorun her ne kadar güven sorunu yaratsa da arkasından yine Fed’in hamleleri ile oldukça güçlü bir kontrol sağlanmış oldu. Ucu açık bir şekilde likidite vermek, sorunlu borç senetlerini sağlamları ile takas etmek doğru adımlar oldu. Belki istemeyerek de olsa Fed 25 baz puan faiz arttırdı ve kredibilitesi açısından doğruyu yaptı. İngiltere’de de HSBC’nin SVB Bank’ın İngiltere bölümünü satın alması, İsviçre’de UBS’in Credit Suisse’i satın alması da likidite önlemleri ile beraber yine doğru adımlar oldu.
Geçen hafta Fed başkanı Powell’da, IMF Başkanı Georgieva’da büyük bir belirsizlik olduğunu söyledi. Büyük bir bankacılık krizine girdiğimizi söylemek için de, bu iş bitti sorun kalmadı demek için de çok erken. İzleyip görmek ve gelişmelere göre yorum yapmak gerekiyor. Şu anda küresel ekonomide bir yavaşlama ve dezenflasyon olsa da yüksek bir enflasyon var. Yavaşlama resesyona dönebilir, enflasyonda düşüş yani dezenflasyon durabilir hatta tekrar enflasyon çıkışa geçebilir. Piyasalar açısından en iyi senaryo resesyona gitmeyen bir yavaşlama ve dezenflasyonun devamı olur. Resesyon gelir ve enflasyon düşürülemez ise hem kredi riski hem faiz riski canlı kalır. Reel sektör sorununun bankacılık sektörüne daha fazla bulaşma ihtimali artar. Bir başka ifade ile stagflasyon piyasaların en istemeyeceği ortamdır. Bu çerçevede büyüme ve enflasyon en çok izlenmesi gereken makro ekonomik veriler olarak karşımızda duruyor. Bundan sonra çok daha yakından izlenecek bir veri de bankacılık verileri olacaktır. ABD’de her hafta Cuma günü öğleden sonra Bankacılık sektörü verileri toplulaştırılmış olarak yayınlanıyor. SVB krizinin etkilerini ilk yansıtacak verilerden birisi geçen hafta Cuma günü 15 Mart tarihli haftalık veri olarak geldi. Sorunu tetikleyen banka paniği ve mevduat çıkış olduğu için mevduatların seyri en çok izlenen verilerden birisi durumunda. Tüm sistemde mevduatların 15 Mart haftasında 98 milyar dolar azaldığı ve ağırlıklı küçük bankalardan kaynaklandığı görülüyor. Küçük bankalarda 120 milyar dolar çıkış olurken, büyük bankalarda kısmi artış var. Toplam mevduatların 18 trilyon dolar olduğunu düşünecek olursak, çıkış çok sınırlı görünüyor. Kredi hacminde de henüz bir daralma izlenmiyor hatta 15 Mart haftasında kredi ve leasing hacminde 63 milyar dolarlık bir artış gözleniyor. İlk rakamlar ne mevduat çıkışında ne de kredi hacminde büyük bir riske henüz işaret etmiyor. Henüz çok erken, bu verileri izlemeye devam etmek gerekiyor.
İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi
100 yıl önce 17 Şubat-4 Mart 2023 tarihleri arasında gerçekleşen Türkiye İktisat Kongresi Cumhuriyetin Kuruluşundan önceki son kurucu kongre olmuştu. Toplumun tüm kesimlerinin katılımıyla gerçekleşen kongre, Cumuhuriyetin iktisadi temellerini oluşturmada çok önemli bir paya sahiptir.
Çok değerli iktisatçı, Dr. Serdar Şahinkaya’nın 13 yıllık okumaya dayalı titiz çalışması olan “Türkiye İktisat Kongresi” kitabı 100 yıl önceki kongreyi, kararları, öncesini, sonrasını çok başarılı bir şekilde anlatan bir eser. Kitap 13 yıllık bir okumanın, emeğin ürünü olarak ortaya çıkmış. Kitap Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kongre öncesinde başlattığı seyahatlerinden, kongrede yapılan konuşma detaylarına, kongrenin kabul ettiği esaslara kadar çok detaylı bir şekilde süreci anlatıyor. 500’ü kadın olmak üzere 3000 izleyici ile canlı tartışmalar yaşanan 302 adet iktisadi karar alınan kongrenin tüm detayları ile anlatıldığı Telgrafhane yayınlarından çıkan bu kitabı başta iktisat öğrencileri olmak üzere konuyla ilgilenen herkese tavsiye diyorum.
Deprem nedeniyle bir ay ertelenen ve 15-21 Mart tarihleri arasında İzmir’de gerçekleşen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi de 8 aylık yoğun bir sürecin sonucu olarak başarılı bir şekilde gerçekleşti. Tüm Türkiye’den toplumun farklı kesimlerinden, çiftçiler, işçiler, sanayiciler, tüccar ve esnaflardan oluşan grupların ne yapmalı sorusuna yanıt aradığı ve deklarasyon yayınladığı, bir tanesine benim de katkıda bulunduğum uzman gruplarının görüşleri ile nihai hale gelen genel bir deklarasyon ile kapanan bir kongre oldu. İşin içinden gelenlerin istişareleri ile ortaya çıkan görüşlerin yapısal sorunların çözümü ve kalkınmamız açısından çok değerli olduğunu düşünüyoruz. Bir hafta boyunca, iktisattan siyasete, tarihten sosyolojiye çok değerli konuşmacıların yer aldığı kongrenin sonuç bildirgesine iktisatkongresi.org adresinden ulaşılabilir. Açılıştaki Karsu konseri ise muhteşemdi.