İmalat sanayiinde; yüksek enflasyon ve faiz oranlarının KOBİ’lere etkisi

1. Giriş

İmalat sanayi, bir ülkenin ekonomik kalkınmasının temel taşlarından biri olarak kabul edilir. Türkiye’de bu sektör, ağırlıklı olarak Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ’ler) tarafından şekillendirilmektedir.

İmalat sanayinde faaliyet gösteren KOBİ’ler, hem istihdam yaratmakta hem de ihracata önemli katkılar sunmaktadır.

Ancak son yıllarda yüksek enflasyon ve yüksek faiz oranları, bu işletmelerin sürdürülebilirliğini tehdit eden temel ekonomik riskler haline gelmiştir.

Bu yazımda söz konusu iki makroekonomik değişkenin imalat sanayindeki KOBİ’ler üzerindeki etkileri çeşitli yönleriyle ele alınacak.

2. Enflasyonun imalat sanayi KOBİ’leri üzerindeki etkileri

2.1 Girdi maliyetlerindeki artış

İmalat sektöründe faaliyet gösteren KOBİ’lerin temel girdileri arasında hammadde, enerji, işçilik ve lojistik giderleri yer alır.

Yüksek enflasyon ortamında bu girdilerin fiyatları hızla yükselir:

Hammadde fiyatları dövize bağlı olarak artar (örneğin çelik, plastik, elektronik bileşenler).

Elektrik, doğalgaz gibi enerji kalemlerinde kamu zamları doğrudan maliyetleri etkiler.

İşçi ücretlerinde sürekli artış talebi ortaya çıkar.

Bu durum, üretim maliyetlerinin kontrolünü zorlaştırır ve kârlılığı olumsuz etkiler.

2.2 Fiyatlama stratejilerinde zorluk

Enflasyonist ortamda ürün fiyatlarını belirlemek güçleşir.

İmalatçı KOBİ’ler genellikle ara malı ürettikleri için fiyatlama esnekliği sınırlıdır.

Bu durum:

-Kar marjlarının erimesine,

-Müşteri kayıplarına,

-Rekabet gücünün zayıflamasına neden olur.

-Özellikle tedarik anlaşmalarının sabit fiyatla yapıldığı durumlarda zarar kaçınılmaz hale gelir.

2.3 Stoklama ve talep belirsizliği

Enflasyonla mücadelede bazı KOBİ’ler, stok maliyetlerini sabitlemek için aşırı stok yapma eğilimindedir.

Ancak bu strateji:

Depolama maliyetlerini artırır,

Talep daralması yaşandığında stok yüküne dönüşebilir.

Ayrıca nihai tüketicilerin alım gücünün azalması, KOBİ’lerin sipariş alma hızını düşürür.

3. Faiz oranlarının imalat KOBİ’lerine etkileri

3.1 Finansman erişimi ve kredi maliyetleri

İmalat sanayindeki KOBİ’lerin büyük bölümü, yatırım ve işletme sermayesi ihtiyacını banka kredileriyle karşılamaktadır.

Yüksek faiz ortamında bu kredilerin maliyeti ciddi şekilde artar:

Ticari kredi faiz oranlarının %50-55 bandında gezindiği  dönemlerde geri ödeme yükü artar.

Vadeli satış yapan KOBİ’lerin tahsilat süreleri uzadıkça krediye bağımlılığı artar.

Krediye erişimin zorlaşması ise üretim süreçlerini aksatabilir.

3.2 Yatırım kararlarının ertelenmesi

İmalat sektörü genellikle makine ve teçhizat yatırımları gerektirir.

Ancak yüksek faiz ortamı:

Sabit sermaye yatırımlarının geri dönüş süresini uzatır,

Yatırımları cazip olmaktan çıkarır,

İnovasyon ve dijital dönüşüm projelerini ertelenmeye zorlar.

Bu da KOBİ’lerin orta vadede rekabetçiliklerini yitirmesine neden olur.

3.3 İşletme sermayesi krizi

Üretim yapan bir KOBİ’nin günlük operasyonlarını yürütebilmesi için yeterli işletme sermayesi gerekir. Faizlerin yüksekliği:

-İşletme kredisi ihtiyacını artırır,

-Tedarikçilere peşin ödeme baskısı oluşturur,

-Ödemeler dengesini bozar.

-Bu durum zincirleme bir şekilde üretim, sevkiyat ve müşteri ilişkilerini olumsuz etkiler.

4. Sektörel örnek:

Makine İmalatı ve Metal Sektörü

Özellikle metal işleme, otomotiv yan sanayi, plastik ve makine imalatı gibi alt sektörlerde şu etkiler gözlenmiştir:

Çelik ve alüminyum gibi girdilerde döviz bazlı fiyat artışları, maliyet baskısını artırmıştır.

Sipariş iptalleri ve üretim duruşları, yüksek kredi maliyetleri nedeniyle yaygınlaşmıştır.

İhracat yapan firmalar, kur avantajıyla kısa süreli rahatlama yaşasa da iç piyasada ciddi daralma yaşamıştır.

5. KOBİ’lerin uyarlama stratejileri

5.1 Verimlilik ve otomasyon

Bazı KOBİ’ler, enerji ve işçilik maliyetlerini düşürmek için otomasyon yatırımlarına yönelmiştir.

Bu, kısa vadede maliyetli olsa da uzun vadede sürdürülebilirliği artırmaktadır.

5.2 Dış pazar arayışları

İç talepteki daralmayı aşmak için birçok imalatçı KOBİ, ihracat yapmaya ya da ihracatçı firmalara tedarik sağlamaya yönelmiştir.

E-ihracat kanalları, bu süreçte ciddi fırsatlar sunmaktadır.

5.3 Alternatif finansman kaynakları

Bankaların dışında şu yollar ön plana çıkmaktadır:

-Faktoring şirketleri,

-Leasing (finansal kiralama),

-Devlet destekli Eximbank kredileri,

-Kredi Garanti Fonu (KGF) kefaletli krediler.

6. Politika Önerileri

İmalat KOBİ’lerinin bu süreçte ayakta kalabilmesi için aşağıdaki önlemler hayati önem taşımaktadır:

-Faiz destekli üretim kredileri (Yalnızca yatırım değil, işletme sermayesi amaçlı),

-KOBİ odaklı enerji sübvansiyonları ve dijital dönüşüm hibeleri,

-Vergi yükümlülüklerinde erteleme ve yapılandırma kolaylığı,

-Kredi erişiminde sektör önceliklendirmesi ve kolaylaştırılmış prosedürler.

7. Sonuç

Yüksek enflasyon ve faiz oranları, Türkiye’deki imalat sanayi KOBİ’leri üzerinde ciddi baskılar oluşturmaktadır.

Artan maliyetler, azalan kâr marjları ve finansman güçlükleri nedeniyle birçok KOBİ, üretim kapasitesini düşürmekte veya kapanma riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Bu ortamda, hem devlet desteklerinin artırılması hem de KOBİ’lerin stratejik planlama, dijitalleşme ve dış pazarlara açılma konularında adım atmaları hayati önem taşımaktadır.

Aksi halde imalat sanayinde üretim zinciri kırılmaları, istihdam kaybı ve teknoloji geri kalmışlığı gibi yapısal sorunlar daha da derinleşecektir.