"Kentsel dönüşüm için harekete geçersek çocuklarımıza tabut değil, konut bırakırız"

Bu söz, Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu’ya ait. Başkan Göksu, kentsel dönüşüm konusunda Türkiye genelindeki bütün belediye başkanlardan daha özel bir konuma sahip. Çünkü 2012’de çıkarılan ilk ‘kentsel dönüşüm kanunu kapsamında ilk yıkım’ törenle Esenler’de yapılmıştı. O dönemde Başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da Esenler’deki bu törene katılarak ‘depremlere yakalanmadan ülke genelinde kentsel dönüşümü başarma umuduyla’ genel stratejiyi anlatmıştı. Ancak o ilk kanun kısa süre sonra ana muhalefet tarafından Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) taşındı. AYM de dönüşüm projelerine karşı yargı yolunu alabildiğine açınca Türkiye’nin kentsel dönüşüm süreci binlerce davayla boğuldu. Başkan Göksu’nun ilçesi Esenler’de ‘dönüşüm engelleri’ ayrıca çok fazlaydı ve dönüşümün yapılabilmesi için ‘mülkiyet sorunlu, yüksek riskli yapılan’ bir an önce yıkılması, oralarda yaşayan nüfusun acilen yeni binalara taşınması gerekiyordu. Tevfik Göksu, muhtaç olduğu o arazinin ‘Metris Kışlası’ olduğuna karar verdi ve bu çılgın fikrini Erdoğan’a anlattı, desteğini aldı. Metris Kışlası’nın yayıldığı alan çok büyüktü ve burada 60 bin konut yapılabilirdi. TSK’ya, ihtiyaç duyduğu başka yerlerde Kışla inşası taahhüdüyle TOKİ ortaklığıyla her babayiğidin cesaret edemeyeceği bir yola koyuldu. Yüzde 45’i Esenler’deki dönüşüme katılacak vatandaşlar için yüzde 55’i de TOKİ marifetiyle diğer ilçelere rezerv konut olacak bir model kurgulandı. Esenler’deki en riskli 16 bin konutluk yapı stokundan kurtulmak bu şekilde mümkün olacaktı. Bu yolculukta, yatay mimariye uygun projelerle 3.494 konut hak sahiplerine teslim edildi. 3.981 konutun inşası da devam ediyor. Öncesinde, yeşil alan açısından ülkenin en fakir ilçelerinden biri olan Esenler şimdilerde Türkiye’nin en büyük ikinci (2,6 milyon metrekare) millet bahçesine sahip. Esenler içinde yıkımı tamamlanan alanlar da genellikle yeşil alan ve park olarak düzenleniyor. Başkan Tevfik Göksu, bu projeye büyük dönüşüm projesine karşı CHP, İBB ve bazı meslek odalarının 12 dava açtığını söylüyor. Bir de örnek veriyor: “Mesela Tuna Mahallesi’nde çok ilginç bir dava ile karşımıza çıktılar. Orada mevcut kaçak çarpık yapı yoğunluğu 3 emsaldi, biz 1,5 emsale indirdik ve yeni yapılaşmayı yarı yarıya azaltmak istedik. İBB burası için de ‘yoğunluk artırıldı’ diye dava açtı. Tabii ki kazandıkları dava yok.”

3 aklın ortak hareket etmesi gerekiyor

Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu, 6 Şubat 2023 depremlerinden sonra ‘kentsel dönüşüme karşı davaların’ azaldığını, vatandaşın da dönüşüme katılmaya daha istekli olduğunu belirtiyor. Yeni kanun çalışmasından da umutlu. Ancak, sürecin yine benzer nedenlerle tıkanmaması için ‘genel bir uzlaşma’ öneriyor. Şöyle konuşuyor: “Eğer bilim insanlarımız bizi kandırmıyorsa ki bence doğru söylüyorlar; çok ciddi deprem riskiyle karşı karşıyayız. Bu durumda kentsel dönüşüm en hayati konumuz olmalı. Tehdit var diye bağırmak da çözüm değil. Harekete geçmeliyiz. Her birimiz bulunduğumuz yeri, şehirlerimizi depreme karşı hazırlamakla sorumluyuz. Bence, bundan sonra mutlaka 3 aklın ortak hareket etmesi gerekiyor. Bunlar; Siyasal Akıl, Toplumsal Akıl ve Medya Aklı. Ortak hareket edersek çabuk çözeriz. Siyaset artık dönüşüm projeleri üzerinden linç etme çabasından vaz geçmeli. Biz en çok siyasilerden çekiyoruz. Ak Partili başkansan seni buradan nasıl dövecekler ona bakıyorlar. Biz vatandaşa ‘1 daire’ diyoruz, arkamdan gidip ‘biz 2 hatta 3 daire veririz’ diyorlar. Bu nasıl olabilir? Bu yalanlarla dönüşümün önünü tıkarsınız, başka da bir şey olmaz. Bu konudaki engellemeler olmasaydı sadece biz yapabildiğimizin 3 katı dönüşüm yapabilirdik. Kentsel dönüşüm artık ‘siyasi tartışma alanı dışına’ çıkarılmalı ve bir hayat kurtarma çabası olarak görülmeli. Önümüzdeki dönemde umarım diğer siyasi partiler ve özellikle de CHP bu hassasiyeti gösterir. Toplumsal Akıl da kentsel dönüşüme odaklanmalı. Halkımız, kentsel dönüşümü yapmak isteyenlere yardımcı olmalı, elini taşın altına koymalı. ‘Biz oturalım, bekleyelim, belediye ya da devlet gelir yapar, anahtarı verir’ anlayışı bizi bir yere götürmez. Hep beraber yapabiliriz. İstanbul’da acil dönüşmesi gereken yaklaşık 600 bin konut var. Dayanışma içinde olmadan nasıl yapılır? Eğer sorumlu davranırsak çocuklarımıza tabut değil konut bırakırız. 5 çocuğum var, 5 daire isterim diye direnirsen deprem olunca dizlerini döversin. Medya Aklı da çok önemli. Medya da bu işe pozitif bakış açısıyla odaklanmalı. Gerçekten yanlış varsa gündem olsun ama 99 doğrunun arasında 1 yanlışa odaklanmak hepsini boşa çıkarabiliyor. Siyasetin, toplumun sorumluluğu varsa medyanın da sorumluluğu var.”

Yakında yeni bir destek açıklanacak

Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu, kentsel dönüşüme destek için çalışmaların devam ettiğini ve yakın zamanda yeni bir ‘destek açıklaması’ yapılacağını söylüyor. Göksu şöyle konuşuyor: “Türkiye, deprem ve kentsel dönüşüm konusunda çok büyük bir bilgi hazinesine sahip. Kullanılsa çok çabuk ilerleriz. Onlarca çalıştay yapıldı. Sonuç: Yapı stoku kötü, yenileyin… Modeli ortaya koyalım, bitirelim bu işi. Şu andan İstanbul genelinde 170 bin konut ve bağımsız bölüm dönüşümü devam ediyor. Bunların 140 binin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yürütüyor. 30 bine yakını da vatandaş özel sektör uzlaşması ile yapılıyor. 2012’de Esenler’de dönüşmesi gereken 92 bin 162 konutumuz vardı. Bugüne kadar bunların yaklaşık 60 binini dönüştürdük sağladık. Geriye dönüşmesi gereken 30 bin konutumuz kaldı.”