Küresel ekonomide görünüm; Stagflasyon, dezenflasyon, resesyon.
2022 yılının ilk yarısını tamamlamak üzereyiz. Bu yazıda ilk 6 ayın bir değerlendirmesini yapmak, gelecek bir yıla ilişkin ise tahminlerde bulunmak istiyoruz. Yılın başında IMF ya da Dünya Bankası gibi kuruluşların 2022 küresel büyüme tahminleri yüzde 4,1 -4,7 arasındaydı. Yüzde 6 üzerinde büyüme olan bir yılın ardından, gerileme olsa bile güçlü bir büyüme beklentisi vardı. Rusya- Ukrayna savaşı büyüme tahminlerini 1-1,5 puan geri çekti. Son tahminler yüzde 2,9 ile 3 arasında değişiyor. Riskler aşağı yönlü devam ediyor.
Küresel büyüme kompozisyonunda da değişim gözleniyor. Geçen yıl imalat sanayinin büyümeye çok güçlü katkısına rağmen gönüllü ya da zorunlu kapanmalar nedeniyle hizmetlerin büyümesi düşük kalmıştı. Bu yıl imalata sanayi büyüme hızı ortalamalarına dönerken, hizmetlerdeki büyüme hızı ortalamaların üzerine çıktı. Pandemi sonrası birazda özlemle artan turizm ve yeme-içme talebi, bu değişimin en önemli nedeni görünüyor. Havayolu şirket hisse değerlenmelerinin tüm dünyada artması, ulaşım kaynaklı petrol talebinin petrol fiyatlarındaki baskıyı devam ettirmesi de bu gelişmenin makroekonomik ve finansal piyasalara etkisi olarak karşımıza çıkıyor.
Pandemide arz yönlü şoklar, güçlü imalat sanayi talebi ve buna bağlı emtia fiyatlarındaki yükseliş eğilimi enflasyonu hızla arttırmaya başlamıştı. Rusya – Ukrayna savaşı enerji ve gıda fiyatlarını çok sert bir şekilde sıçratınca, enflasyon verileri tahminlerin çok üzerine çıktı. OECD ülkeleri manşet TÜFE ortalaması yüzde 9’ların üzerine çıktı. ABD’de TÜFE yüzde 9’lara, ÜFE yüzde 11’lere yaklaşmaya başladı. Birçok gelişmiş ülkede yüzde 2 olan enflasyon hedefinin çok üzerine çıkıldı. Başta Fed olmak üzere merkez bankaları öncelik büyüme mi enflasyon mu sorularının cevabını net bir şekilde enflasyon olarak vermiş durumda.
Fed başkanı Powell birkaç hafta önce yaptığı konuşmada, enflasyonla mücadele sancılı bir süreçtir ama enflasyonun kendisi daha büyük sancı yaratır, eğer bir tercih yapmam gerekiyorsa kesinlikle enflasyon sancısını dindirmeyi tercih ederim dedi ve o tercihini de uygulamaya koymuş durumda. Yılbaşında Fed’ın 2022 faiz projeksiyonu yüzde 1 iken şimdi yüzde 3,75 civarında. Yılbaşında yüzde 0 olan faizi yüzde 3,75’e getirmek büyük bir artış. Avrupa Merkez Bankası ECB’de yüzde 7-8’lere gelen enflasyonu indirmek için faiz artırım sürecine başlıyor. Yılbaşında yüzde -0,40 olan politika faizini yıl sonunda yüzde 1'e yaklaştırabilir. 19 ülkenin merkez bankası olan ECB daha dengeli gitmek durumunda. Bu 19 ülkenin ortalama işsizliği yüzde 6,8 fakat bunlar arasında işsizliği yüzde 3 civarında olan Almanya da var, yüzde 13,3 olan İspanya da var. Hangisine göre para politikasını uygulamalı? Her ikisine göre de uygulayacağı için yavaş ve dengeli gidecek. Getiri açısından dolar daha cazip olmaya başladı. Bu durum Euro-dolar paritesini de dolar endeksini de dolar lehine hareket ettirdi. Yılın ikinci yarısında da muhtemelen aynı şekilde devam edecek.
Büyük merkez bankaların faiz artırım süreci genelde resesyon ile sonuçlanır. ABD’nin geçtiğimiz 60 yılda 11 faiz artırım sürecinin 8 tanesi resesyon ile sonuçlanmış. Şu anda 12. denemeyi son 40 yılın en yüksek enflasyon oranı ile yapıyor. Yine resesyon ile sonuçlanma olasılığı yüksek. Para politikası etkisini 6-18 ay arasında gösterir. ABD’nin ilkbaharda başladığı faiz artırım süreci muhtemelen gelecek yılın ikinci yarısı resesyon ile sonuçlanacak. Bu durum dünya ekonomisinin genelini de etkileyecek.
Sonuç olarak, mevcut durumda küresel ekonomide bir yavaşlama ve hızla yükselen enflasyon var. Gerek enerji ve gıda fiyatları, gerek ücret baskısı enflasyonun henüz zirve yapmadığına işaret ediyor. Yılın ikinci yarısında enflasyon yeni zirveleri zorlarken küresel ekonomide yavaşlama artacak. Yani yüksek enflasyon ve durgunluğun daha netleştiği stagflasyon yılın ikinci yarısında daha çok konuşacağımız bir konjonktür olabilir. Gelecek yıl ise güçlü para politikaların etkisiyle enflasyon muhtemelen düşme eğilimine girecek ve dezenflasyonu daha çok konuşacağız. Enflasyon düşerken karşımıza çıkacak olan olası negatif büyümeler resesyonu gündeme getirecek. Küresel ekonomide altı ay sonra stagflasyonu, 12 ay sonra dezenflasyon ve resesyonu muhtemel senaryolar olarak görüyoruz.