“Limon tezgâhı bütçesiyle iklim felaketi yönetilemez”
Fiji temsilcisi Daniel Lund, iklim krizinden etkilenen yoksul ülkelerin yaralarını sarmak amacıyla kurulan Kayıp ve Zarar Fonu’nu “limon tezgâhı bütçesi”ne benzetti. İklim krizinin her yıl ortalama 395 milyar dolarlık kayıp ve zarara neden olduğu tahmin ediliyor. Zengin ülkeler tarafından fona aktarılan miktar ise sadece 348 milyon dolar.
2024’te Nature dergisinde yayımlanan bir araştırmaya göre, iklim krizinin her yıl ortalama 395 milyar dolarlık kayıp ve zarara neden olduğu tahmin ediliyor. Kayıp ve Zarar Fonu (Loss and Damage Fund) da işte tam bu nedenle, iklim değişikliğinin etkilerinden en çok zarar gören, genellikle yoksul ve gelişmekte olan ülkelere maddi destek sağlamak amacıyla kurulan uluslararası bir finans mekanizması. COP28’de onaylanan Kayıp ve Zarar Fonu, iklim değişikliğinin neden olduğu geri döndürülemez etkiler için savunmasız ülkelere tazminat niteliğinde finansman sağlamak üzere oluşturuldu. Bugün ada devletleri ve Afrika ülkeleri gibi, iklim krizine en az katkıda bulunan ülkeler en büyük bedeli ödüyor. Bu adaletsizliği gidermek için, 30 yılı aşkın süredir gelişmekte olan ülkeler, tarihsel olarak daha fazla emisyon salan zengin ülkelerden finansal destek talep ediyor. Tartışmalar uzun yıllar sürse de, Kayıp ve Zarar Fonu ilk kez 2022 yılında Mısır’daki COP27 İklim Zirvesi’nde resmen kabul edildi ve bir sene sonra COP28’de onaylandı. Fonun üç temel amacı var. Bunlar; İklim kaynaklı felaketlerden etkilenen ülkelere maddi destek sağlamak; altyapı yeniden inşası, göç eden toplulukların desteklenmesi, tarım, sağlık ve geçim kaynaklarının onarılması ve acil durumlara hızlı finansal müdahale sağlamak olarak sıralanıyor.
789 milyon dolar yardım sözü verildi sadece 348 milyon doları fona aktarıldı
Bugün geldiğimiz noktada, dünyanın dört bir yanında yaşanan seller, kuraklıklar ve fırtınalar hayatları alt üst ederken, Kayıp ve Zarar Fonu’nun vaat ettiği desteği zamanında ve yeterli ölçüde sağlamaması, iklim adaleti tartışmalarını yeniden alevlendirmiş durumda. Zengin ülkeler şimdiye kadar 789 milyon dolar yardım sözü verdi, fakat bunun yalnızca 348 milyon doları fona aktarıldı. Bu eksik ödeme durumu, fona büyük umut bağlayan iklim kırılgan ülkelerde hayal kırıklığı yaratıyor. Honduras temsilcisi Elena Cristina Pereira Colindres, gelişmekte olan ülke temsilcileri adına yaptığı açıklamada, “Ne zaman ödeme yapılacağını bilmiyoruz, şeff afl ık yok, güven yok” diyerek endişelerini dile getirdi.
Söz var, eylem yok
Avrupa Birliği, İtalya ve Lüksemburg gibi ülkeler ne zaman ödeme yapacaklarını açıklamadı. Avustralya, BAE ve İsveç gibi ülkeler ise ödemeleri yıllara yayarak parça parça gönderiyor. Bu da fon yönetimini zora sokuyor; ne kadar para harcanabileceği konusunda belirsizlik oluşuyor. Fonun kurul üyeleri, bu durumun “güven krizine” yol açtığını belirtiyor. Fiji temsilcisi Daniel Lund, fonun şu anki bütçesini küçümseyerek “Bu, limon tezgâhı bütçesi,” dedi. Bu benzetme, gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçları ile mevcut kaynaklar arasındaki devasa uçurumu çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Nitekim bilimsel veriler de bu durumu destekliyor.
Fon mu, yatırım aracı mı?
Fonun işleyişiyle ilgili tartışmalar yalnızca para miktarıyla sınırlı değil. Fon sekretaryası, özel sektör yatırımlarını çeken projelere öncelik verilmesini önerdi. Ancak bu yaklaşım, gelişmekte olan ülke temsilcileri ve iklim hareketleri tarafından sert şekilde eleştirildi. Mısır temsilcisi Mohamed Nasr, “Bu bir yatırım fonu değil, bir dayanışma fonu. Kayıp ve zarar, kalkınma projesi değil” diyerek özel sermayeyi ön plana çıkarma fikrine karşı çıkan isimlerin başında geliyor. İklim Eylem Ağı (CAN) Başkanı Tasneem Essop ise, Dünya Bankası’nın fonu geçici olarak yönetiyor olmasından rahatsız. “Burada bir yatırım ortamı yaratmıyoruz. Bu fon, iklim felaketlerinden zarar gören insanların acil ihtiyaçları için kuruldu” diyor.
İlk projeler 2026’da başlayacak, ama...
Fonun yönetim kurulu, 2026’nın başında ilk projelere onay vermeyi planlıyor. Proje çağrısı Ekim ayında yapılacak, ilk fon dağıtımları ise Şubat 2026’da bekleniyor. Kurulun eş başkanı Richard Sherman, fonun “afet anlarında neredeyse bir acil yardım hattı gibi çalışması” gerektiğini söylüyor. Ancak bu hedefin hayata geçip geçmeyeceği, büyük ölçüde söz verilen paraların gerçekten aktarılmasına bağlı. Fonun yapısı hâlâ netleşmiş değil. Bu yüzden sürecin yavaş ilerlemesi, zaten zamanla yarışan iklim mağdurları için telafisi zor sonuçlar doğurabilir. Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos’un sözleri, bu gecikmenin insani boyutunu çarpıcı biçimde özetliyor: “Her gecikme daha fazla ailenin evsiz kalması, geçim kaynaklarının yok olması ve daha fazla can kaybı demek.”
Değerli ekonomim.com okurları,
ekonomim.com ekibi olarak Türkiye'de ve dünyada yaşanan, haber değeri taşıyan gelişmeleri sizlere en hızlı, tarafsız ve kapsamlı şekilde sunmak için çalışıyoruz. Bu süreçte sunduğumuz haberlerle ilgili eleştiri, görüş ve yorumlarınız bizim için çok değerli. Ancak, karşılıklı saygı ve hukuka uygunluk çerçevesinde, daha sağlıklı bir tartışma ortamı oluşturmak adına yorum platformumuzda uyguladığımız bazı kurallarımız bulunmaktadır.
Sayfamızda Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına ve evrensel insan haklarına aykırı yorumlar onaylanmaz ve silinir. Okurlarımız tarafından yapılan yorumların, (diğer okurlara yönelik olanlar da dahil) kişilere, ülkelere, topluluklara, sosyal sınıflara ırk, cinsiyet, din, dil başta olmak üzere ayrımcılık içermesi durumunda, yorum editörlerimiz bu yorumları onaylamayacak ve silecektir. Onaylanmayacak ve silinecek yorumlar arasında aşağılama, nefret söylemi, küfür, hakaret, kadın ve çocuk istismarı, hayvanlara yönelik şiddet söylemleri de yer almaktadır. Suçu ve suçluyu övmek, Türkiye Cumhuriyeti yasalarına göre suçtur, bu nedenle bu tür yorumlar da ekonomim.com sayfalarında yer almayacaktır.
Ayrıca, Türkiye Cumhuriyeti mahkemelerinde doğruluğu kanıtlanamayan iddia, itham ve karalama içeren, halkı kin ve düşmanlığa tahrik eden, provokatif yorumlar da yapılamaz.
Markaların ticari itibarını zedeleyici, karalayıcı ve ticari zarara yol açabilecek yorumlar onaylanmaz ve silinir. Aynı şekilde, bir markaya yönelik promosyon veya reklam amaçlı yorumlar da onaylanmaz ve silinecek yorumlar kategorisindedir. Diğer web sitelerinden alınan bağlantılar ekonomim.com yorum alanında paylaşılamaz.
ekonomim.com yorum alanında paylaşılan tüm yorumların yasal sorumluluğu yorumu yapan kullanıcıya aittir, ekonomim.com bu sorumluluğu üstlenmez.
ekonomim.com'de yorum yapan her okur, yukarıda belirtilen kuralları, sitemizde yer alan Kullanım Koşulları'nı ve Gizlilik Sözleşmesi'ni okumuş ve kabul etmiş sayılır.
Kurallarımıza uygun şekilde saygı, nezaket, birlikte yaşama kuralları ve insan haklarına uygun yorumlarınız için teşekkür ederiz.