Nerden başlasam, nasıl anlatsam

Hong Kong (HK) hükümeti önceki gün ekonomik yavaşlama ile mücadele önlemleri ışığında açıkladığı pakette 18 yaş üstü vatandaşlarına 10 bin Hong Kong Doları yani yaklaşık 1284 ABD Doları verileceğini paylaştı. Yatırımcılarımızla paylaştığım notta bunun “helikopter para” yani devletlerin para basarak doğrudan vatandaşlarına vermesi stratejisi olmadığını belirttim, ancak hiç şaşırtıcı olmayacak şekilde spekülatif kaynaklar, örneğin Zero Hedge, vakit kaybetmeden “helikopter para devrede” başlığını attı. O halde detaylı bir şekilde bu adımı incelemekte fayda var. Konunun fikir babası Milton Friedman, popülerleştiren ise eski Fed Başkanı Ben Bernanke. Kendisinin yazılarını okuduğunuzda benden çok daha düzgün bir şekilde anlattığını ve neden Hong Kong’un adımının para basma olmadığını görebilirsiniz. Bu stratejinin “helikopter para” olup olmadığını anlamanın yolu kaynağın tespit edilmesidir. Zira merkez bankası para basarak veya hazinenin ihraç ettiği tahvili doğrudan alarak mı (money financed), yoksa piyasalardan borçlanarak mı (debt financed) bu “çeki yazıyor.” Aslından Hong Kong vakasında her ikisi de değil. Hükümetin açıklamasında kaynağın “mali rezervler” olduğu paylaşılıyor. Şu dokümanda https://www.gov.hk/ en/about/abouthk/factsheets/ docs/public_finance.pdf detayları görebilirsiniz, ancak temelde Hong Kong harcadığından çok kazanıyor (vergi) ve “dağıttığı para” vergi olarak topladığı paranın bir kısmı (Bu yıl vereceği bütçe açığının birkaç kat fazla mali rezervi var). Aslında bir para politikasından ziyade gelir dağılımını etkileyecek bir adım atıldığını söylemek mümkün. Ve bu yakın tarihte bir ilk değil, aksine 4. kez çek dağıtılıyor. Ancak muhtemelen o tarihlerde ortada bir virüs krizi olmadığı için kimsenin helikopter paradan bahsettiğini duymadınız. Bugün ise panik yaratmak için çok daha güzel bir ortam var.

Gelelim diğer bir ilginç noktaya. Hong Kong’da bildiğiniz tarzda bir merkez bankası söz konusu değil. Kur, yani Hong Kong Doları bir para kurulu tarafından yönetiliyor ve kurul belirlenmiş bandın altına/üstüne doğru bir baskı olduğunda müdahale ediyor. Bu durumda para arzı para kurulunun kontrolünde değil ülkedeki dolar miktarına bağlı olarak değişiyor. Hükümetin açıklamasından sonra tartışılan konulardan biri de buydu, yani para kuruluna sahip bir ülkede teknik olarak “helikopter para” nasıl mümkün olabilir? Teoride olamaz cevabını verebilsek de, pratikte yani Hong Kong örneğinde bu mümkün.

Son veriye baktığımızda Hong Kong’un elinde 440 milyar dolar var. Ancak açıklamada da belirtildiği gibi bu rakam dolaşımda bulunan Hong Kong Doları’nın tam 7 katı! Daha geniş bir para arzı olan M3’ün ise yüzde 46’sına denk düşüyor. Yukarıda tartışılan “para kuruluna sahip, çıpalanmış bir kurda helikopter olamaz” argümanı şayet Hong Kong Doları arzı (sadece) yüzde 100 oranda Amerika Doları ile destekleniyor olsa mümkün olmazdı. Hong Kong’da ise çok daha yüksek oranda Amerikan Doları rezervi olduğu için aslında (yine karşılıksız sayılmaz) bu rezervleri baz alarak piyasadaki Hong Kong Doları miktarı arttırılabilir. Hong Kong’un dün açıkladığı paket kesinlikle helikopter para değil ama virüs veya başka bir nedenle sorunun büyümesi durumunda devletlerin helikopter paraya başvurmayacağı anlamına gelmiyor. Almanya’da bile artık bir altyapı/harcama paketinin net bir şekilde tartışıldığı ortamda genişleyici mali politikalar kaçınılmaz görünüyor. Virüs korkusu etkisini kaybettiğinde global getirilerin bu yeni realiteye oranla çok düşük olduğunu göreceğiz. Ve bu önemli bir trade fırsatı olacak.