Panama kanalındaki sıkıntılar dünya ticaretini etkiliyor
Pandemi döneminde tedarik zincirinde yaşanan aksaklıklar nedeniyle lojistik maliyetleri hızla yükselmiş ve adeta bir taşımacılık krizi yaşanmıştı. Belli bir süredir Panama Kanalı ve Süveyş Kanalı'nda yaşanan gelişmeler bu alandaki belirsizlikleri artırıyor. Kızıldeniz’de güvenlikle ilgili sorun yaşanırken, Panama Kanal geçişlerine üst sınır getirilmesi, milyonlarca ton kargonun yönünü değiştirebilecek nitelikte bir gelişme. Panama Kanalı, Kuzey Asya ile Amerika Birleşik Devletleri'nin Doğu ve Körfez kıyılarını birbirine bağlayan önemli bir ticaret yolu. Amerika Birleşik Devletleri'nin deniz ticaretinin yaklaşık yüzde 14'ü kanaldan geçiyor. Bazı Latin Amerika ülkeleri, ithalat ve ihracatları için kanala daha da bağımlı. Bu ülkelerden bazıları toplam deniz ticaretinin en az dörtte biri veya daha fazlası için kanala ihtiyaç duyuyor. Panama için de kanal ciddi bir gelir kapısı. Kanal, 2022 yılında Panama hazinesine doğrudan yaklaşık 2,5 milyar dolar katkıda bulundu. Dolaylı katkılar da hesap edildiğinde kanal, Panama'nın GSYİH'sinin yüzde 6'sından fazlasını oluşturuyor.
Panama Kanalı, 1914'teki açılışından bu yana dünya ticaretinde de hayati bir rol oynuyor. Küresel deniz ticaretinin tahmini yüzde 2,5'i bu kanal üzerinden seyrediyor. 2023'te kanaldan 14.000'den fazla gemi geçişi gerçekleşti. Kanalın havuz sisteminin çalışması (kanalın farklı bölümlerinde su seviyelerini yükseltmek veya alçaltmak için kapılar kullanılıyor) Gatun Gölü'nden gelen suya bağlı. Bölgedeki şiddetli kuraklık gölün su seviyelerini düşürdü ve Panama Kanalı Otoritesi'nin (ACP) günlük gemi geçiş sayısını kısıtlamasına yol açtı. Örneğin, normal şartlarda gemilerin su altında olması gereken derinlik (draft), kuraklık nedeniyle 15,24 metreden 13,4 metreye kadar indirilmiş durumda. Bu durum, Panama Kanalı'ndan geçen gemi sayısını ve taşıdıkları yük miktarını önemli ölçüde azaltarak küresel ticareti olumsuz etkiliyor. Bu kısıtlamalardan önce, kanaldan günde ortalama 36 gemi geçiyordu. ACP, en son kılavuzunda, 16 Ocak 2024'ten itibaren geçişlerin günde 24 ile sınırlı olacağını duyurdu. Kanal geçişlerinin hacminin yaklaşık üçte bir oranında azaltılması, deniz yoluyla yapılan ticaret akışlarını yeniden şekillendirecek bir insiyatif. 2022'de kanaldan geçen yükün yaklaşık yüzde 35'ine denk gelen yaklaşık 100 milyon ton kargo bu durumdan etkilenebilecek ve birçok gemi alternatif rotalara yönelecek. Bu, daha uzun seyir süreleri ve artan maliyetler anlamına geliyor.
Panama Kanalı’nda yaşanan bu durum, Kızıldeniz bölgesindeki güvenlik sorunu nedeniyle bir başka önemli küresel ticaret geçiş noktası olan Süveyş Kanalı'nda yaşanan aksaklıkla aynı zamana denk geliyor. Bu iki ana kanaldaki eşzamanlı yavaşlamaların birleşik etkisi önemli bir sorun. Hatırlayacaksınız, 2011 yılında karaya oturan bir konteyner gemisi Süveyş Kanalı'nı sadece altı günlüğüne kapattığında, her gün tahmini 9,6 milyar dolarlık ticaret sekteye uğramış ve küresel ekonomi ve ticarette zincirleme etkiler yaratmıştı.
Panama Kanalı’ndan geçişlerin azalması veya yavaşlamasının da çeşitli sonuçları olacaktır. Kanal geçişlerinin aksaması, nakliye şirketlerini alternatif rotalara yönlendirebilir. Bu da daha uzun ve maliyetli olan rotaların kullanımını artırabilir. Panama Kanalı'nın alternatifleri arasında Kuzeybatı Geçidi ve Süveyş Kanalı bulunuyor. Ancak, bu rotaların her birinin kendi zorluğu ve maliyetleri var. Örneğin, Süveyş Kanalı daha uzun bir rota sunarken, Kuzeybatı Geçidi ise buzullar ve zorlu iklim koşulları nedeniyle sınırlı bir seçenek olabilir. Alternatif rotalar genellikle daha uzun olduğu için, taşımacılık maliyetleri artabilir. Bu, son tüketiciye yansıyan ürün fiyatlarında da artışa yol açabilir. Daha uzun rotalar, teslimat sürelerinin uzamasına neden olacağından tedarik zincirlerinde aksamalara yol açabilir. Bazı yerel pazarlar, Panama Kanalı'nın kısıtlamalarından dolayı Asya ve Amerika arasındaki ticaretten daha az faydalanabilir, bu da ticari dengeleri etkileyebilir.
Sonuçta, gemiler nereye yönlendirilirse yönlendirilsin, kesin olan şey maliyetlerin artacağı. Yapılan çalışmalara göre, yeni rotaların, şu anda Panama Kanalı'ndan geçen ticaretin maliyetlerini yaklaşık yüzde 5 veya tahmini yıllık 1,1 milyar dolar artırabilmesi söz konusu. Buna ek olarak, bu yeni rotalar muhtemelen gemilerin yolculuklarını yaklaşık yüzde 20 oranında yavaşlatacak. Kanalı geçen gemilerin hedeflerine ulaşmak için ortalama 22,6 gün seyir halinde olduğu düşünülürse farklı rotalarda yelken açmayı tercih eden gemiler olduğu takdirde seyir süresi ortalama dört gün daha uzayacak. Panama kanalıyla ilgili bu gelişmeler, dünya ticaretinin seyrini ve tedarik zincirlerini doğrudan etkileyecek nitelikte ve maalesef iklim değişikliğinin gündemimize getirdiği çok sayıda sorundan sadece bir tanesi.