Seyahat harcamalarındaki artış 15 yılda TÜFE’nin üç katı oldu

İBRAHİM EKİNCİ

2009’dan 2024’e seyahat başına ortalama harcamalardaki artış, TÜFE
enflasyonunun üç katı seviyeye ulaşmış. 2023’te 1. çeyrekten turizm mevsimi
olan 3. çeyreğe artış yüzde 117, geçen yıl 1. çeyrekten 3. çeyreğe artış yüzde 73,67!

Yüksek enflasyon, iç turizm harcamalarının hem kompozisyonunda hem de fiyatlarda sert değişimlere yol açmış görünüyor. Fiyatlardaki artış, “fahiş” düzeyde. Aralık 2009’dan Eylül 2024’e TÜİK TÜFE Endeksi 170,91’den (yüzde 1.378 artarak) 2.526,16’ya çıkmış. Aynı dönemde iç turizmde seyahat başına harcama ise 201 liradan (yüzde 3.868 artışla) 7.977 liraya çıkmış. Başka bir ifadeyle iç turizmde seyahat başına harcama, TÜFE’nin 3 katı artmış görünüyor. Daha çarpıcı olan 2023 ve 2024’teki artışlar. 2023’te 1. Çeyrekten “turizm mevsimi” olan 3. Çeyreğe artış yüzde 117, geçen yıl ise 1. Çeyrekten 3. Çeyreğe artış 73,67! Geçen yıl seyahat başına harcama 1. Çeyrekte 4.593 lira, 3. Çeyrekte ise 7.977 lira! Bu artışın turizm mevsimi ve talep artışı ile ilgisi var ancak, artış oranlarının manşet enflasyona uzaklığı nedeniyle fiyatlama davranışlarıyla da ilgisi var. 2023 Ocak – Eylül arası enflasyon %40,51’di. 2024 aynı dönemde ise %27,33’tü. TÜİK verilerinde iç turizm harcamaları 8 ayrı kalemde inceleniyor. Bu kalemlerden 3’ünün toplam harcamalar içindeki payında olağanüstü artışlar dikkat çekiyor. Diğer kalemlerin payı ise gerilemiş. En önemli değişimlerden biri yeme içme harcamalarının en yüksek paylı harcamaya dönüşmesi ancak oransal olarak payında en yüksek oranlı artış olan harcama kalemi konaklama ile paket tur harcamaları… Konaklama (otel – pansiyon fiyatları) harcamalarının toplam harcamalar içindeki payı 2009’dan 2024 3. Çeyreğe %8,5’ten yüzde 17,5’e çıkmış. Bu kalemin payındaki artış 2023 ve 2024’te çok hızlı artmış. 2021 – 2022 yıllarında konaklama harcamalarının payı yüzde 13 – 14 düzeyinde. 2023 ve 2024’te yüzde 17’nin üzerine ve 2024 3. Çeyrek itibariyle %17,5 düze-yine ulaşmış. 2022’den 2023’e 4 puanlık artış olmuş! Bütün önceki yıllarda bu oranda bir artış yok. Tablo, 2023 itibariyle konaklama fiyatlarının yüksek oranda arttığını yansıtıyor. Yine, paket tur harcamalarında da çok yüksek oranlı artış dikkat çekiyor. Bu kalemin top-lam harcamalar içindeki payı da yüzde 5’ten yüzde 12,9’a çıkmış.

En yüksek kalem yeme-içme oldu

TÜİK verilerine göre dağılımlar; son dönemde fahiş fiyatlamalar gerekçesiyle tartışma konusu olan yeme içme harcamalarının, iç turizm harcamalarında da en yüksek paylı har-cama kalemine dönüştüğünü gösteriyor. Daha önceleri iç turizmde en yüksek harcama kalemi ulaştırma harcamaları iken 2015’ten sonra tablo değişmiş. Pandemi yılında (2020) yeme içme harcamalarının payı %36,6’ya ulaşmış. Bu sapmayı mevsimsellik olarak kabul edip elediğimizde de durum değişmiyor. 2009’dan 2024 3. Çeyreğe iç turizmde yeme içme harcamalarının payı %27,4’ten %31,4’e yükselmiş. Ulaştırma harcamalarının payı ise %30,3’ten 23,6’ya gerilemiş. Hediyelik harcamaları yarı yarıya düşmüş, seyahat öncesi harcamalarda da çok sert düşüş olmuş. Bu kalemin payı %2,1’den yüzde 0,4’e düşmüş. Sağlık harcamalarının payında da gerileme olmuş. Buna göre vatandaş giyim, sağlık, hediyelik gibi harcamalarını çok çok düşürerek parasını konaklama ve yeme içmeye harcamalarını karşılamış gözüküyor.