Sorun, Bayan Truss’ın çok ötesinde

Nadir olarak rastlansa da, yüksek göreve atanan bir kişinin çok kısa süre içinde görevini bırakması söz konusu olabiliyor. Bir bankaya genel müdür tayin edilen bir arkadaşım vardı. Haberin yayınlandığının ertesi günü kendisini tebrik etmek için aradığımda, bana görevinden istifa ettiğini çünkü kendisini görevlendiren yönetim kurulunun bankanın mali durumunun görünenden çok daha vahim olduğunu gösteren kritik bilgileri kendisinden sakladığını söylemişti. Siyasette, bu kadar dramatik gelişmeler pek görülmez. Birbirinin tabii ortak olmadığını düşünen partilerin kurduğu istikrarsız koalisyon hükümetleri ile yönetilmeye çalışılan bazı ülkelerde hükümet krizleri çıkabilir. Ancak olayın Muhafazakar Parti’nin parlamentoda rahat çoğunluğa sahip olduğu İngiltere’de cereyan etmiş olması, en hafif tabiriyle, kişiyi şoka sokmaktadır.

İşler neden ters gitti? Sohbetimize aslında Liz Truss’ın Johnson’ın yerine geçme sürecinde partinin parlamento grubu tarafından tercih edilmediğini, buna karşılık partiye kayıtlı üyelerden yaygın destek gördüğünü hatırlayarak başlayabiliriz. Anlaşılıyor ki, yasama kurumundaki meslektaşları Bayan Truss’un rakibi Rishi Sunak’a kıyasla göreve daha az uygun olduğunu düşünüyorlardı. Buna karşılık, hanımefendinin yönetim becerileri konusunda fazla bilgi sahibi olmayan sıradan parti üyeleri, İngiltere’nin karşı karşıya bulunduğu güçlükleri nasıl aşacağı konusundaki nutuklarını etkileyici bulmuşlardı. Kendisinin makul bir istikrar program hazırlayıp bunu uygulamaya geçirecek donanıma sahip olmadığını pek farkında değillerdi. Bir bakıma, yetersizliklerinin bu kadar kısa sürede ortaya çıkması bir şans olarak görülebilir. Yoksa başında Truss’ın bulunduğu beceriksiz bir hükümet uzun süreler görevde kalabilir ve gelecek hükümetlere çok daha kapsamlı sorunlardan oluşan bir miras bırakabilirdi.

Şimdi de sorun nereden çıktı, ona bakalım. Bayan Truss’ın partiye kayıtlı üyelerden oluşan “ilgili kamuoyunu” etkileme becerilerine sahip olduğu anlaşılıyor. Bu grup, adaydan toplumun karşı karşıya bulunduğu sorunların nasıl çözülebileceği ve daha iyi bir geleceğin nasıl inşa edilebileceğine dair iyimser sözler duymayı, aday olan kişinin göreve uygun olup olmadığı konusunu değerlendirmeye tercih etti. Bazı parti üyelerinin Bay Sunak’ın koyu tenli bir göçmen olmasını kabullenmekte güçlük çekmesi türü bazı faktörler de sonucu belirlemekte etkili olmuş olabilir. Ancak, Bayan Truss’ın seçimi kazanma marjı, ırkçılık gibi değişkenlerin sonucu belirlemekteki ağırlığınının belirleyici olmadığına işaret etmektedir. Nitekim, sonuçlara bakarak Bay Sunak’ın ailesi Britanya Adalarında doğmuş birisi olsaydı seçimi muhtemelen o kazanırdı demek imkanına sahip değiliz

Aslında Bayan Truss’ın galibiyeti Muhafazakar Parti’ye veya İngiltere’ye özgü bir olgu değildir. Eğer öyle olsaydı, kolayca bu olayın bir istisna olduğuna, İngiltere veya başka ülkelerde tekrarının muhtemel olmadığına hükmederdik. Korkum odur ki, demokratik yönetimlere gelecekte de meydan okuyacak genel bir olgu ile karşı karşıya bulunuyoruz. İletişim teknolojilerinde kaydedilen gelişmeler, imaj üretmek ve yönetmek konusunda kazandığımız beceriler, pazarlama teknikleri alanında kaydedilen mesafe, başka alanlardaki yeniliklerle birlikte, demokratik siyasetin mahiyetinde önemli değişikliklere sebep olmaktadır. Günümüzde siyasetin icra edilme biçiminin temel vurgusu önce kişinin seçilmesini sağlamak, bilahare seçilen kişinin her işi doğru yaptığına seçmeni inandırmak üzerinedir. Eğer bazı başarısızlıklar ortaya çıkıyorsa, bunun sebebi başkalarının kötü niyetli faaliyetidir.

Bayan Truss kısa sürede çok hata yaptığından, yukarda özetlediğimiz süreç işleyemedi. Buna ilaveten, güncel siyaset yapma biçimlerine direnebilecek kadar güçlü bir kurumsallaşma düzeyine erişmiş İngiliz parlamentosunun hakkını da teslim etmek gerekecektir. Fakat, yine de geleceğe güvenle bakmamak gerekir. Örneğin, Trump Amerikan demokrasisinin bazı temel niteliklerini zayıflatmayı başardı. Trump öncesi dönemde gözlemciler Amerikan demokrasisini kutuplaşmadan uzak, mutabakat sağlamaya ve uzlaşmaya değer veren, geleneklere ve kurumlara saygılı gibi sıfatlarla tanımlarlardı. Trump, başarısızlıklarının kendi yanlışlarından ve takdir hatalarından kaynaklandığını kabul etmeye yanaşmamış, her zaman istenmeyen gelişmelerden sorumlu tutulabilecek birilerini bulmuştur. Belki de söylemeye gerek yok ama gerçekleşen bütün iyi şeyler de Trump sayesindedir.

Demokratik siyasetin mahiyeti değişmekte, liderler kısa vadede toplumda memnuniyetsizlik ve buna bağlı olarak destek kaybı yaratabilecek, fakat toplumsal sorunlara çözüm oluşturabilecek uzun vadeli siyasalar uygulamakta zorlanmaktadırlar. Günümüzde gelişmiş ölçüm teknikleri kullanılarak, sonuçları ne olursa olsun, her an iktidara yönelik siyasal desteğin en yüksek düzeyde tutulmasına çalışılmaktadır. Bu tür bir yaklaşımın uzun vadeli sonuçlarını kestirmek zor olmakla birlikte, sonucun demokratik siyaset açısından sağlıklı olmayacağını tahmin edebiliriz. İngiltere uzun sürecek bir siyasi ve iktisadi krizi şimdilik atlatmış olabilir, ancak aynı sorunlarla karşılaşabilecek birçok toplum bunları aşmakta İngiltere kadar şanslı da olmayacaktır. Sonuç olarak söyleyebileceğimiz “Sorunun Bayan Truss’ın çok ötesinde” olduğudur.