Suudi Arabistan ve Vizyon 2030 Planı
IMF verilerine göre Suudi Arabistan ekonomisi 2021 yılında 2020 yılına göre %3,2 oranında büyüdü ve GSYH’si 833,5 milyar ABD Doları’na ve kişi başına düşen GSYH’si de 23 bin 510 ABD Doları’na ulaştı. Son yıllarda gerçekleştirilen ticari reformların ve artan petrol fiyatlarının da etkisiyle Suudi Arabistan 2022 yılında dünyanın en fazla büyüyen ekonomisi oldu.
Suudi Arabistan’ın zengin petrol ve doğalgaz kaynakları var. Ülke, 267 milyar varil ile Venezuela’dan sonra dünyanın ikinci en büyük petrol rezervine sahip ve 8,4 trilyon m³ doğal gaz rezervi olduğu tahmin ediliyor. Bu miktar toplam dünya gaz rezervinin %4,2’sini teşkil ediyor. IMF verilerine göre Suudi Arabistan’ın ekonomik büyüklüğü 2022 yılında 1 trilyon $’ı aştı ve dünyanın 18. en büyük ekonomisi olarak konumlandı.
Suudi Arabistan petrol satışından oldukça önemli gelir elde ediyor. Petrol gelirleri ve ucuz enerji, demir çelik ürünleri, inşaat malzemeleri, gıda işleme, mühendislik, kimyasallar ve metal üretimi gibi diğer sanayilerin gelişmesine de yardımcı oluyor. Petrol dışındaki sektörler, ekonominin çeşitlendirilmesine yönelik çalışmalarla birlikte giderek önem kazanmaya başladı. Özel sektör ithalat, toptancılık ve perakendecilik, finans, inşaat, ziraat, madencilik ve hizmet sektöründe yoğunlaşmış durumda. Suudi Arabistan 2016 yılında ülke ekonomisini sadece petrole dayalı olmaktan çıkarıp, ekonomik aktiviteleri çeşitlendirmek amacıyla, Vizyon 2030 olarak bilinen, geniş ve iddialı bir sosyo-ekonomik reform planını başlattı.
Vizyon 2030’un en önemli amaçlarından biri; özel sektör büyümesini teşvik ederek imalatta, özellikle savunma teçhizatı ve temel malzemelerde, yerel katma değerin artırılması sağlamak. Ayrıca ülkenin sermaye piyasalarını geliştirmek, yenilenebilir enerji sektörü inşa etmek, daha fazla doğrudan yabancı yatırım çekmek, bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünü genişletmek, madencilik sektörünü daha da geliştirmek, toplu taşıma ve demiryolu ağının gelişimini hızlandırmak, etkili bir iç turizm altyapısı inşa etmek de Vizyon 2030 kapsamında belirlenen diğer hedefler arasında.
Suudi Arabistan önemli seviyede yatırım çeken bir ülke. UNCTAD istatistiklerine göre 2021 yılında ülkede toplam 261 milyar $ seviyesinde yabancı sermaye stoku bulunuyor. Pandeminin etkilerinin yoğun olarak yaşandığı ve küresel çapta doğrudan yabancı yatırımların düştüğü bir ortamda Suudi Arabistan'a gelen doğrudan yabancı yatırım miktarı %20 artış gösterdi. Ülkedeki yabancı sermaye stokunun GSYH'a oranı ise %34,5'e yükseldi. Suudi Arabistan yeşil dönüşüm ve sürdürülebilirlik çalışmalarına da önem veriyor. Ülke 2060 yılına kadar net sıfır emisyon hedefini açıkladı. Ayrıca yaklaşık 500 milyar $ bütçeli tamamen yenilenebilir enerjinin kullanıldığı büyük çaplı NEOM kentsel gelişim projesini başlattı.
Bilgi ve iletişim teknolojileri Suudi Arabistan ekonomisinde büyüme, inovasyon ve ekonomik çeşitlilik açısından önemli bir rol oynuyor. Vizyon 2030 projesi kapsamında Suudi Arabistan'ın modern ve küresel bir bilişim teknoloji merkezi olması amaçlanıyor. Suudi Arabistan oyun sektörünün 2030 yılına kadar 2,5 milyar ABD Doları büyüklüğe ulaşması öngörülüyor. Ülkede sosyal medya penetrasyon oranı ise %73 seviyesinde.
Büyük üretim kapasitesi ve oturmuş endüstriyel yapısı sayesinde enerji sektörü Suudi Arabistan ekonomisinin ana kolunu oluşturuyor. Yenilenebilir enerji ve sürdürülebilir büyüme bu dönemde odak noktası olacak. Vizyon 2030 projesi ile yenilenebilir enerjinin %50'lik paya sahip olması ve güneş, rüzgâr gibi yenilenebilir enerji alanlarında önemli yatırımlar yapılması amaçlanıyor. Suudi Arabistan güneş enerjisi potansiyeli bakımından dünyada 6. sırada yer alıyor.
Suudi Arabistan'ın finans sektörünün Vizyon 2030 projesi doğrultusunda kamu ve özel sektörü daha fazla desteklemesi ve mikro, küçük, orta ölçekli işletmelere daha fazla fon sağlaması öngörülüyor. Suudi Arabistan'da toplam kredi ihtiyacının 2030 yılında 1,3 trilyon ABD Doları’na ulaşacağı tahmin ediliyor.
Uzun süredir devam eden yatırımlar sayesinde ülkede çok geniş yelpazede kimyasal ürün üretimi gerçekleştiriliyor. Vizyon 2030 hedefi doğrultusunda kimya sektörünün üretim kapasitesinin 2030 yılına kadar 2 katına çıkarılması amaçlanıyor. Petrokimya endüstrisine ilerleyen dönemde yaklaşık 100 milyar ABD Doları tutarında yatırım yapılması planlanıyor.
2030 yılı itibariyle Suudi Arabistan'ın küresel bir lojistik merkezi haline getirilmesi hedefi bulunuyor. Bu hedef doğrultusunda ulaşım ve lojistik sektörü çok önemli bir rol oynayacak. Suudi Arabistan'ın toplam ulaşım ve lojistik sektörü piyasa büyüklüğü 18 milyar $. Gelecek on yıl içindeki sektöre 30 milyar ABD Doları tutarında kamu yatırımı yapılması öngörülüyor. 2030 yılı itibariyle ulaşım ve lojistik yatırımlarının 150 milyar ABD Doları’na ulaşacağı tahmin ediliyor.
Suudi Arabistan savunma sektörüne yönelik dünyada en fazla harcama yapan ülkeler arasında yer alıyor. 2020 yılı verilerine göre dünyada 6. sırada. 2030 yılına kadar savunma ve güvenlik sektörünün %50'sinin yerel kaynaklardan sağlanmasına yönelik çalışmalar gerçekleştiriliyor.
Suudi Arabistan sağlık hizmetleri sektörü hızla büyüyen bir sektör olarak karşımıza çıkıyor. Sağlık hizmetleri sektörüne yapılan harcamalar Suudi Arabistan'ın 2021 yılı bütçesinin %17,7'sini oluşturdu. Kamu ve özel kuruluşların sağlık hizmetleri harcamalarının gelecek 5 yıllık dönemde 224 milyar ABD Doları’na ulaşacağı öngörülüyor.
Ülkenin dış ticaretine ilişkin bilgileri haftaya paylaşacağım.