Tahakkuk-tahsilat konusunda söz Maliye’de...
Bu köşede iki gün önce, 16 Ocak’ta, 2023 yılı bütçesiyle ilgili olarak tahakkuk ve tahsilat gerçekleşmesini irdelemiş ve tahsilat/tahakkuk oranından yola çıkarak “Bütçede 100 lira tahakkuk etti, 75 toplandı, 25 yok” başlıklı bir yazı kaleme almıştım.
Maliye Bakanlığı yazımla ilgili olarak bir açıklama yaptı. İlk dikkatimi çeken, açıklamanın yalnızca vergi gelirleriyle ilgili olmasıydı. Zaten açıklamanın başlığı da bu şekildeydi. Oysa ben bütçe gelirlerinin tümüne ilişkin bir değerlendirme yapmıştım. Dolayısıyla Maliye bütçenin vergi dışında kalan özellikle faiz ve para cezaları bölümünü bir anlamda görmezden gelmiş oldu. Niye öyle yapıldığını bilemem, belki söylenebilecek çok şey yoktur, bu konuda bir açıklama yapılırsa tabii ki ona da köşemde yer veririm.
Bu arada bir ayrıntıyı da vurgulamam gerek. Yazımda kullandığım veriler Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün kamuya açık sayfasından yer alıyor. Hatta o sayfada yalnızca tahakkuk ve tahsilat verileri değil, tahsilat/tahakkuk oranı da veriliyor. Dolayısıyla ortada benim yanlış yorumladığım bir veri seti yok. Maliye sayfasına koymuş, ben de alıp yazmışım...
“Birikimli açıklandığı için...”
Gelelim Maliye’nin açıklamasına...
Bakanlık, genel bütçe tahakkuk ve tahsilat tutarlarının geçmiş yıllardan gelen tahakkukları ve yine geçmiş yıllara ait tahakkuklardan ilgili yıl içinde yapılan tahsilatları kapsayacak şekilde birikimli açıklandığına dikkat çekiyor.
Bir başka ifadeyle 2023 için açıklanan tahakkuk içinde doğal olarak hem 2023, hem önceki yıllardan sarkan tahakkuk bulunuyor. Aynı şekilde 2023 tahsilatı, hem 2023 tahakkuku karşılığı yapılan tahsilatı, hem önceki yıllarda tahakkuk etmiş verginin 2023’te gerçekleştirilen tahsilatını gösteriyor.
Bu şekilde birikimli ve yalnızca ilgili yıla ait olan tahakkuk ve tahsilat tutarları son beş yıl itibarıyla tabloda yer alıyor.
“Gerçek performans görülemiyor”
Maliye Bakanlığı’nın açıklamasında “Birikimli olarak açıklanan verilerden hareketle tahsilat/tahakkuk oranlarının değerlendirilmesi gerçek performansı göstermemektedir” deniliyor.
Tuhaf bir durum! Bu verileri açıklayan Maliye. Gerçek performansı göstermediği söylenen bu oranlar Muhasebat Genel Müdürlüğü’nün sayfasında yer alıyor. Demek ki gerçek performansı gösteren verileri de düzenli olarak açıklamak gerekiyor.
Başka neler deniliyor?
Açıklama şöyle devam ediyor:
“Geçmiş yıllardan tahsil edilememiş tahakkuk bakayalarının cari yıl tahakkuklarına eklenmesi suretiyle oluşan birikimli tahakkuk tutarına karşılık cari yılda yapılan tahsilatların oranlarının yıllar itibarıyla düşmesi kaçınılmaz bir sonuç olarak karşımıza çıkmaktadır.
Geçmiş yıllardan gelen alacaklar içinde iflas ve benzeri nedenlerle tahsil kabiliyetini yitirmiş alacaklar yer almaktadır. Bu alacaklar zaman aşımına uğramadığı sürece kayıtlarda yer almaya devam etmekte ve doğal olarak tahsilat/ tahakkuk oranlarını aşağı çekmektedir. İlgili yıl içinde tahakkuk eden bir alacağın tahsilatı yasal nedenlerle izleyen yıllara sirayet edebilmektedir.”
Açıklamada bu duruma yol açan bir dizi örneğe de yer verildi. Onları da daha sonra gerekirse ayrı ayrı detaylı olarak ele almakta yarar var.
“Cari yıl tahsilat performansına bakmalı”
Maliye’nin açıklamasında birikimli verilerin gerçek tahsilat performansını göstermediğine dikkat çekilerek cari yıl tahsilat performansının ölçülmeye başlandığı belirtildi.
Açıklamada bu konuyla ilgili olarak “Böylece geçmiş yılların tahakkuk ve tahsilatından bağımsız olarak her yıl kendi içinde değerlendirilmekte, her yılın tahakkuku ile bu tahakkuka karşılık o yıl içinde yapılan tahsilat kıyaslanmaktadır” denildi.
Tahsilat oranları fark ediyor
Tablolarda da görüleceği gibi birikimli verilere göre 2023 yılındaki tahsilat/tahakkuk oranı yüzde 83.7 düzeyinde. Yalnızca 2023 yılındaki tahakkuk ve 2023 yılında geçmiş yıl tahakkukları hariç tutulan tahsilata göre ise tahsilat/tahakkuk oranı yüzde 92.7’ye çıkıyor.
Her iki hesaplamada da genel eğilim tahsilat oranının arttığı yönünde.
Vergi tamam da ya diğerleri?
Vergide özellikle geçmiş yılların verileri ayrı tutularak yapılan hesaplama yüzde 93’e yaklaşan bir tahsilat oranına erişildiğini gösteriyor. Bu oran hiçbir zaman yüzde 100 olmaz zaten.
Ama girişte de belirttim; Maliye, açıklamasında yalnızca vergi konusuna değiniyor. Oysa özellikle para cezalarında çok vahim bir durum var.
Geçmiş yıllardan da sarkan para cezalarında tahakkuk 530 milyar, tahsilat 61 milyar, tahsilat oranı yalnızca yüzde 11. Bu tutarın tahakkukta 365 milyarı, tahsilatta 31 milyarı vergi cezası ve tahsilat oranı yüzde 8.5.
Faiz gelirleri kaleminde tahakkuk 457 milyar, tahsilat 183, tahsilat oranı yüzde 40.
Maliye Bakanlığı’nın vergi konusunda gösterdiği hassasiyeti faiz gelirleri ve para cezaları konusunda da göstermesini ve bu iki kalem toplamında 743 milyar liraya ulaşan tutarın niye tahsil edilemediğini açıklamasını da bekliyoruz.
