UAEA’dan İran’a nükleer mesaj: Uranyum stoku göz ardı edilemez

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, İran'ın yüzde 60 saflıkta 400 kilogramın üzerinde zenginleştirilmiş uranyum stokuna sahip olmasının görmezden gelinemeyeceğini belirterek, bunun nükleer silah yapımı için gerekli seviyeye çok yakın olduğunu ifade etti.

Avusturya'nın başkenti Viyana'da düzenlenen UAEA Yönetim Kurulu Toplantısı sonrası Grossi, gazetecilerin sorularını yanıtladı.

İran'da 3 yerde uranyum parçacıkları tespit edildi

Grossi, Ajansın 2019-2020 yıllarında İran'da 3 yerde insan eliyle yapılmış uranyum parçacıkları tespit ettiğini belirterek, bu duruma ilişkin Tahran yönetiminin, Ajansın sorularına ya hiç yanıt vermediğini ya da teknik açıdan inandırıcı cevaplar sunmadığını, ayrıca söz konusu yerleri temizleme girişimlerinde bulunarak kurumun doğrulama faaliyetlerini engellemeye çalıştığını söyledi.

"İran protokolü yerine getirmedi" 

İran ile yapılan anlaşmalar kapsamında bu ülkedeki her türlü nükleer malzeme ve faaliyetin Ajansa bildirilmesi gerektiğini ancak Tahran yönetiminin söz konusu 3 yere ilişkin tutumunun, buradaki nükleer malzemeyi beyan etmedikleri düşüncesine yol açtığını ifade eden Grossi, Tahran yönetiminin Kod 3.1 olarak adlandırılan denetim anlaşması ve Ek Protokol'ün gereklerini yerine getirmediğini belirtti.

Grossi, "Bu durum, Ajansın İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olup olmadığını doğrulama yeteneğini önemli ölçüde azaltmıştır" ifadesini kullandı.

İran'ın yüzde 60 saflıkta 400 kilogramın üzerinde zenginleştirilmiş uranyum stokuna sahip olmasının mevcut sorunları daha da karmaşık hala getirdiğini vurgulayan Grossi, şöyle devam etti:

"Ajans, 400 kilogramın üzerindeki yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunu görmezden gelemez. Dünyada bu seviyede zenginleştirme yapan tek ülke (nükleer silahı olmayan) İran ve bu seviye, nükleer patlayıcı üretmek için gereken düzeye tehlikeli derecede yakın. Bunu görmezden gelemeyiz. Önemli bir ayrım yapmalıyım; bu malzeme doğrudan nükleer silah değildir ancak bir silah üretmek için gereken kritik miktardadır. Tabii ki nükleer silah için sadece bu yetmez, detonatörler, karmaşık sistemler ve diğer bileşenler gerekir. Yine de raporumuzda da belirttiğimiz gibi bu stok ciddiyetle takip edilmesi gereken bir durumdur."

İşbirliği çağrısı

İran'a, UAEA ile acilen tam ve etkin bir şekilde işbirliği yapma çağrısında bulunan Grossi, "İran, çözüme kavuşturulmamış güvenlik meselelerinin çözümü hususunda Ajansa yardımcı olmadığı sürece Ajans, İran'ın nükleer programının yalnızca barışçıl amaçlarla yürütüldüğüne dair güvence veremeyecektir." dedi.

ABD ile İran arasındaki nükleer müzakerelerin sonuçlandırılmasının önemine vurgu

Grossi, ilerleme kaydetmenin yolunun UAEA'nın düzenlemeleriyle desteklenen diplomatik bir çözüm olduğunun altını çizerek, "ABD ve İran'ın bu süreci (nükleer müzakereler) başarıyla sonuçlandırmak için her türlü çabayı göstermesini, siyasi cesaret ve sağduyuyla hareket etmesini desteklemeye ve teşvik etmeye devam edeceğim. İran'ın nükleer programına ilişkin istikrarın sağlanmasına ilişkin etki anında hissedilecek ve bu Orta Doğu'yu barış ve refaha bir adım daha yaklaştıracaktır." değerlendirmesinde bulundu.

Suriye ile UAEA arasında işbirliği

Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile ilk kez yaptığı görüşmeye ilişkin sorusunu yanıtlayan Grossi, Suriye'nin kendileri için çok önemli olduğunu ve Şara'nın, Ajans müfettişlerinin burada çalışması ve bütün nükleer tesislere erişim için garanti verdiğini dile getirdi.

Grossi, "Cumhurbaşkanı Şara'dan talep ettiğim ve onun da garanti verdiği, uygun gördüğü, Marj Sultan nükleer tesisine hemen erişim izni oldu. Çok önemli bir uranyum dönüştürme tesisiydi ve Deyrizor'daki reaktörlere yakıt üretimi yapıyordu." diye konuştu.

Bu tesise erişim sağlanmasının ve buradan alınacak örneklerin ileriye dönük atacakları adımları belirleyeceğini kaydeden Grossi, büyük ihtimalle bu yılın sonu ya da gelecek yılın başında uzmanların Suriye'de çalışmalarına başlayacağını ifade etti.

Bu arada, cuma gününe kadar sürecek Yönetim Kurulu Toplantısı kapsamında İran'ın nükleer faaliyetlerine yönelik bir tepki kararı alınmasına ilişkin oylama yapılması bekleniyor.