Bu yıl hedef unicorn!

Selenay YAĞCI / İSTANBUL

Yenilikçi ürün, inovatif iş fikri olan girişimlerine yapılan yatırımlar için 2023 zorlu bir yıl oldu. Tüm dünyada yatırımlar her çeyrekte azalırken, Türkiye’de son 5 yıldır ilk kez düşüşe geçti. Bu gerilemede ekonomik konjonktürdeki dalgalanmalar ve belirsizlikler etkili oldu. Koşullar, yatırımcılarının daha dikkatli tutum benimsemesine yol açtı. İşlem sayısı, özellikle geç aşama yatırımlarda azaldı. Türkiye’de 10 milyon dolar ve üstü işlemlerde ve yabancı katılımlı turlarda işlem hacminde düşüş gözlemlendi.

Türkiye start-up ekosistemine 2021'de ilk kez “milyar dolar” seviyesine çıktığından bu yana yatırımlar artıyordu. İki yıldır ekosistemi domine eden Getir’in mega anlaşmaları hariç, 2021’de 825 milyon dolar yatırım çeken Türk girişimler tüm zamanların rekorunu kırdı. 2022’de ise toplam yatırım 1,6 milyar dolara ulaştı. 2023 yılının ilk 9 ayında toplam 282 milyon dolar yatırım yapıldı. Ekosistem temsilcileri, son üç ayda gerçekleşen yatırımlarla birlikte 2023 yılının 371,7 milyon dolar ile tamamlandığını tahmin ediyor. Geçen yıl kurulan GSYF sayısında da belirgin artış görüldü. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’ne göre mevcut 212 GSYF’nin 50’si 2023’ün ilk 9 ayında kuruldu.

Öte yandan yabancı yatırımcıların eksikliği yılın ikinci yarısında fazlasıyla hissedildi. Yatırım sayısı olarak önceki yıllar yakalansa da hacim olarak geride kaldı. Yılın öne çıkanları ise oyun, finans ve yapay zekâ alanları oldu. Türkiye geçen yıl, tohum aşamasındaki yatırımların en yüksek olduğu Avrupa ve MENA ülkeleri arasında Birleşik Krallık, Almanya ve Fransa’nın ardından dördüncü oldu. 2021 ve 2022’de 10 milyon dolar üzeri yatırım alan girişimlerin bazılarından bu yıl 100 milyon dolara yakın yatırımlar alması beklenirken, özellikle girişimcilik ekosistemi fintek alanında yeni bir unicorn bekliyor.

Bu yıl özellikle yapay zeka, makine öğrenimi, robotik ve veri analitiği gibi alanlarda işletmelerin nasıl çalıştığını ve tüketicilerle nasıl etkileşime girdiğini yeniden tanımlayacak teknolojilerin daha çok gündemde olması bekleniyor. Ayrıca kişiselleştirilmiş tıp, dijital sağlık çözümleri ile sağlık ve biyoteknoloji alanındaki girişimler öne çıkacak. Dijital varlık yönetimi platformları, teknoloji tabanlı kredilendirme çözümleri ve ödeme sistemlerinin de yatırımcıların odağında olmaya devam edeceğini öngörülüyor.

EKOSİSTEM TEMSİLCİLERİNİN 2024 ÖNGÖRÜLERİ

YERLİ, TOHUM YATIRIM YAPTI

Startup Centrum veri ekibi lideri Erşad Zor, Insider’a ait 105 milyon dolarlık yatırım dışarıda bırakıldığında geçen yıl yaklaşık 200 milyon dolarlık yatırım yapıldığına dikkat çekti. Yatırım adedinin ise 2021 ve 2022’ye yakın olduğunun altını çizen Zor, ayrıca yabancı yatırımcı eksikliğinin hissedildiğine vurgu yaptı. Erşad Zor, şu görüşleri paylaştı: “Türkiye’de genellikle 10 milyon dolar yatırımlar gerçekleşiyor. 2023'te en çok tohum ve tohum öncesi yatırım yapıldı. Bunun sebepleri arasında girişimlerin beklenen gelişimi tam anlamıyla gösterememesi ve yerli yatırımcıların tek başına yüksek rakamlar çıkma konusundaki güvensizliği gösterilebilir.”

2023’ün yatırımcılar için “para toplama yılı” olduğunu kaydeden Zor, “2024’te piyasaların da durumuna göre girişim yatırımlarının artacak. Bu yıl eskiden beri ekosistemde bulunan ve başarılı exit’ler gerçekleştirmiş olan 212 Venture Capital gibi yatırımcılar fon miktarlarını artırdı. 2024’te oyun dikeyinde belki mega yatırımlar görebiliriz ancak yatırım adedi olarak bakıldığında daha az girişim yatırım alabilir. 2021’den bu yana 800’den fazla girişim yatırım almış durumda. Bunların çoğu tohum aşamasında, yani ekip sayısı 10’dan az olan firmalar. Bu firmalar aldıkları yatırım ile 2024 yılında ekiplerini genişletmeye çalışacaklar. Özellikte teknik yetenek pazarında hareketli bir yıl geçirebiliriz. Ancak 2024, özellikle siyasi ve askeri gelişmelere bakıldığında, uzun bir yıl olabilir. Ülkeler arası gerginliklerin arttığı bu dönemde, hangi yatırımcıların Türkiye’ye yakın durmak isteyip istemeyeceği etkili olabilir” diye konuştu.

BANKACILIKTA YENİ İŞ MODELLERİ GELECEK

Kuveyt Türk Strateji ve İnovasyon Grup Müdürü Dr. Selman Ortaköy geçen yıl yeni kurulan ve faaliyet izni alan dijital bankalara dikkati çekerek, şunu söyledi: “Yatırımlarında önceki yıllara kıyasla düşüş yaşansa da fintekler hizmet alanlarını artırmaya devam etti. Finans sektöründe özellikle dijital ödeme ve blok zincir teknolojileri, giderek daha fazla benimsenecek. Servis modeli bankacılığı ile finteklerin arkalarına bankaların gücünü ve altyapısını da alarak yeni iş modellerini ortaya çıkaracağını göreceğiz. Hiper kişiselleştirme önemli bir trend olacak. Özellikle Türkiye’de servis modeli bankacılığı (BaaS) konusunda farklı iş modelleri ve iş birlikleri açısından düzenleyici kurumlar tarafından izinlerin gelebileceği öngörülüyor."

KİTLESEL FONLAMA ERKEN AŞAMAYI DESTEKLİYOR

Basefunder Kurucusu ve Genel Müdürü Mehmet Dolgan, “Kitle fonlama platformları aracılığıyla 44 yatırım tamamlandı. Ortalama yatırım 363 bin dolardı. Kitle fonlama platformları ekosistemde hızlı büyüyen bir oyuncu olmaya devam ediyor. Küresel ekonomi kemerini sıktı, bu da likiditede çatırtıya neden oldu. Ancak Türk Startuplar birim ekonomisine ve karlılığa her zaman öncelik veriyor ve bu da onları dirençli tutuyor. Kitle fonlama platformları ve dolayısıyla geniş kitleler girişim trendlerini büyük oranda etkileyecek. Sadece 2023 3. çeyreğinde yapılan 81 yatırımın 19 unun platformlar aracılığıyla yapılması bunun habercisi. Son dönemde Türkiye’de faizlerin ve parasal sıkılaşmanın artması, girişim yatırımcıları üzerinde nasıl bir etki yaratacağını kestirmek zor. Ancak 2022'den itibaren kurulan çok sayıda mikro fon ve kitle fonlama platformları erken aşama yatırımlarda bir düşüşün yaşanmayacağının habercisi” dedi.

AKTÖRLERİN ÇEŞİTLENMESİ DİNAMİZM KATTI

2023’ü “normale dönüş yılı” olarak değerlendiren 212 Kurucu Ortağı Numan Numan da yatırım miktarı geçmiş yılların gerisinde kalsa da önemli gelişmeler yaşandığını kaydetti. Özellikle tohum ve erken aşama yatırımların öne çıktığını belirten Numan, girişim sermayesi yatırım fonlarındaki artışa dikkat çekti. Numan, “Ayrıca kurumsal şirketlerin kendi VC’lerini kurması ve hızlandırıcı, kuluçka, mentorluk gibi aktörlerin çeşitlenmesi sektöre dinamizm kazandırdı” görüşünü paylaştı. Numan, 212 olarak 2023’te bölgesel 3. fonun ilk kapanışını gerçekleştirdiklerini, ayrıca Türkiye’nin ilk dikey derin teknoloji fonu 212 NexT’i hayata geçirdiklerini anlattı. Numan, şu bilgileri verdi: “Dünyada faizin indirilmesine yönelik güçlü bir beklenti bulunuyor. Bu durum, genel anlamda teknoloji hisselerini ve değerlemeleri destekleyebilir ve Yüksek likidite arayışındaki yatırımcıları yeniye yönlendirebilir. Özellikle oyun ve finansal teknoloji alanlarında yapılan yatırım hacimlerinden dolayı bu alanda unicorn görebileceğimiz kanısındayız. Dolayısıyla 2024'te ekosistem için umutluyuz.”

TÜRKİYE’DE YATIRIM TAMAM AMA EXİT AZ

2024’ten umutlu olduğunu belirten Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdür Duygu Eren, “Startup yatırımcısı orta vadede atıl parasıyla yatırım yapan kişi olduğu için yatırım yapmaya devam edecek. Keiretsu Forum Türkiye tahmini 12 yatırımla 2023’ü tamamlayacağız. 2024 bizim için çok çok daha iyi bir yıl olacak. GSYF’lerin kurulması ve fonların artmasıyla seri A öncesi yatırımlar arttı. Ancak Türkiye’de melek yatırım ağlarının sayısı artmalı. Bireysel yatırımcılarla yürüyen bir sistem var. Melek yatırım ağlarının sayısı artarsa daha iyi girişimlerin daha doğru yatırımlar alma imkanı bulacağını düşünüyorum. Yatırımlar tamam ama Türkiye’de exit sayısı az. Exit’ların artıp yatırımların çoğalacağı bir 2024 yılı olacak, hatta Türkiye’den bir kaç unicorn çıkacağını da öngörüyorum. Çünkü Türkiye bir fintech cenneti. 2024’te de çok başarılı girişimciler çıkaracağımıza inancımız tam” dedi.

2023’ÜN YÜKSELENİ TOHUM YATIRIMLAR OLDU

2023’te neredeyse her 2 yatırımdan birinin yatırımcıları arasında GSYF’lerin yer aldığını dile getiren Simya VC Yönetici Ortağı Selma Bahçıvanoğlu, “2021 ve 2022’de erken ve ileri aşama yatırımlar başı çekerken 2023’te tohum yatırım sayısının diğer aşamalardaki VC yatırımlarına kıyasla arttığını söyleyebiliriz. Özellikle birçok kurulan yeni GSYF’nin tohum yatırım turlarına katıldığını görüyoruz. GSYF’ler yatırım turlarının yüzde 47’sine katıldı. 2018’de bu oran yüzde 3 olarak görülüyor. Ayrıca 2021 yılından beri kurulan GSYF’lerin toplam fon büyüklüğünün 500 milyon dolara yakın olduğu öngörülüyor. Bu yıl da GSYF’lerde ilginin artarak devam edeceğini düşünüyoruz. Toplam 4 milyon dolar yatırım bütçemiz ile 8 girişime yatırım yapmayı hedefliyoruz. Ayrıca ikinci fonumuzu da hayata geçirmeyi planlıyoruz. Bu yıl yatırımlarda yükselen trend olarak veri gizliliği, siber güvenlik, mobilite, otomotiv ve gıda teknolojileri var" dedi.

FONLAR KÂRLI GİRİŞİMLERE AKACAK

Globalde girişimlere yönelik anlaşmaların 2022’nin ikinci çeyreğinden bu yana dünya genelinde gerilediğini ifade eden Re-Pie Yönetim Kurulu Başkan Vekili Mehmet Ali Ergin, eğilimin tersine dönme belirtisi de göstermediğini bildirdi. 2023’ün dokuz aylık döneminde girişim sermayesi fonlarının toplam yatırımının 117,3 milyar dolar seviyesinde kaldığını hatırlatan Ergin, şunları anlattı: “2022'de toplam yatırımın 301,4 milyar dolar olduğu dikkate alındığında 2023’ün ne kadar zorlu geçtiği anlaşılıyor. Teknoloji trendlerine uygun olarak en yüksek yatırım alan girişimler yapay zeka alanında faaliyet gösteren şirketler oldu. Öte yandan dünyada girişimlerin yaklaşık yüzde 20’si daha önceki değerlemelerinin altında yatırım aldı. Azalan yatırımcı iştahı karşısında yapay zeka girişimlerinin, diğer alanlardaki girişimlere göre daha avantajlı olduğu bir süreçten geçiyoruz. Re-Pie Portföy olarak kasım sonu itibariyle 37 girişim sermayesi yatırım fonumuzun toplam büyüklüğü 31,8 milyar lirayı aştı. Şirketin toplam 47,5 milyar liralık portföy büyüklüğünde GSYF’lerin payı ise yüzde 67. Bu yıl da yatırımlarda en büyük payı yapay zekâ (AI) üzerine çalışan girişimlerin almaya devam edeceğini söyleyebiliriz. Türkiye’de ise fintekler önemli büyüme kaydedebilir. Küresel girişim sermayesi piyasasına baktığımızda finansman sıkıntısı dikkat çekiyor. Özellikle erken aşama ve gelir öncesi girişimler için 2023’te finansman sağlamak zordu. 2024’ün yatırım dünyasında, fonların büyük bir kısmının daha başından kârlılık gösteren bu tür girişimlere yönelmesi bekleniyor."

UNİCORN ADAYI 3 FİNTEK

Midas: Yeni nesil borsa yatırım uygulaması Denizbank’tan aldığını 1 milyon dolarlık tohum yatırımın ardından 2022’de 11 milyon dolarlık yatırım turu daha yaptı. Yatırım turuna, Spark Capital ve Earlybird Digital East Fund ve Nigel Morris ve Revo Capital da katıldı.

Figopara: Yeni nesil alacak fi nansmanı platformu, 2022’de Abdul Latif Jameel, General Technology Ventures, IFC, Eczacıbaşı Momentum, Finberg, İş Bankası Maxis Yenilikçi GSYF, Logo Yazılım, Sabancı Ventures, ScaleX Ventures, TechOne Venture Capital ve TKYB Sermaye Fonu’nun katıldığı seri A turunda, 11 milyon dolar yatırım aldı. Şu an değeri 52 milyon dolar.

Colendi: Blockchain tabanlı mikro kredi ve kredi skorlama girişimi, 2021’de Seri A turunda, yabancı yatırımcılardan 18 milyon dolar ve Re-Pie’den ise 12 milyon dolar yatırım aldı. 2022’de 700 milyon dolar değerlemeyle Seri B yatırım turunda.

2023’TE EN ÇOK YATIRIM ALAN 10 YERLİ GİRİŞİM

1. Insider (105 milyon dolar)
2. Getir Finans (50 milyon dolar)
3. Inavitas (12,5 milyon dolar)
4. Fazla (6 milyon dolar)
5. Linktera (5,13 milyon dolar)
6. Bluedot (5 milyon dolar)
7. Salus (4,7 milyon dolar)
8. Büyütech (4,2 milyon dolar)
9. Passion Punch (4 milyon dolar)
10. NetKasam (3,2 milyon dolar)