Dumansız ve kaçaksız hava sahası için düzenleme şart

Didem ERYAR ÜNLÜ/YAKIN PLAN

Bugün dünya genelinde 1.1 milyar kişi sigara içmeye devam ediyor ve bırakmayı düşünmüyor. Bu oran, dünya nüfusunun yüzde 22,3’üne denk geliyor. Sigara kullanımı, dünya çapında önlenebilir hastalık ve ölümlerin temel nedenleri arasında yer alıyor. Önümüzdeki 12 ay, farklı ülkelerin sigarayla mücadele stratejilerini hayata geçirmek ve küresel tütün kontrolünü sağlamak açısından için politikalar geliştireceği önemli bir süreç olacak. Evrensel halk sağlığı hedefi kapsamında sigara içme oranlarının yüzde 5'in altına düşürülmesi gerekirken, riski azaltılmış nikotin ürünlerinin bu hedefe nerede ve nasıl uyacağı konusunda kritik bir soru ortaya çıkıyor.

Japonya, Amerika ve Birleşik Krallık başta olmak üzere birçok gelişmiş ülke, geleneksel tütün ürünleriyle kıyaslandığında yeni kategori ürünlerin kullanımını kontroller çerçevesinde destekliyor ve bu sayede toplum sağlığı üzerindeki sigara bağımlılığının etkilerini azaltmaya çalışıyor.

11. “Birleşik Krallık E-Sigara Zirvesi”nin gündeminde de bu sene regülasyonlar vardı. Londra'daki İngiliz Tıp Derneği Royal College of Physicians’ta gerçekleştirilen zirvede, yeni kategori ürünlere ilişkin bilimsel kanıtlar ve düzenlemeler tartışıldı.

Türkiye’den de katılımcıların yer aldığı zirvenin en çok tartışılan konularından biri vergilendirilmemiş, denetimsiz ve içeriği bilinmeyen kaçak ürünlerin oluşturduğu tehditler oldu. Zirvede, sadece elektronik sigaranın etkileri değil, aynı zamanda dünyada uygulanan regülasyon ve düzenlemelerin sonuçları da tartışıldı.

301 milyon pound Ar-Ge yatırımı

Yeni kategoriler üzerinde yapılan çalışmalar, geleneksel sigaranın zararlarının nikotin değil, yanma etkisinden kaynaklandığını ortaya koyuyor. BAT Bilim Başkanı Sarah Boxter Wright,
“Bugün 24 milyon kişi yeni kategori ürünler kullanıyor. Bu sayının 2030’da 50 milyona çıkacağı öngörülüyor. Yeni kategori ürünlerin geleneksel tütün ürünlerine kıyasla yüzde 99 daha az zararlı olduğu ve yüzde 95 daha az emisyona neden olduğu kanıtlanmış durumda” diyor.

Yeni kategori ürünlere 2022 yılından bu yana 2 milyar pound yatırım gerçekleştiren BAT, alternatif tütün ve nikotin ürünleri ile sigara içen yetişkinleri, sigaraya kıyasla daha az riskli ürünlere geçmeyi teşvik etmeyi ve portföyünü daha iyi bir gelecek için dönüştürmeyi hedefliyor. Bin 600 Ar-Ge uzmanı ile 2022 yılında yeni kategoriler için 301 milyon pound Ar-Ge yatırımı gerçekleştiren şirket, Çin’de de yeni bir Ar-Ge merkezini hayata geçirdi.

En büyük sorun düzenlemelerin olmaması

Özellikle Türkiye gibi kısıtlamaların olduğu ülkelerde hukuki yollardan bu ürünleri temin edilememesi ise, içeriğinde ne olduğu bilinmeyen güvensiz ürün kullanımını artırıyor. Bu durum insan sağlığına ciddi bir tehdit oluştururken, ekonomik açıdan milyonlarca dolarlık vergi kayıplarına neden oluyor. BAT Türkiye, Bulgaristan ve Kuzey Kıbrıs Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Güven, “En iyisi tütün ürünlerinin hiçbirini kullanmamak; ancak daha az zararlı bir alternatif varsa göz ardı edilmemeli. Ülkemizde yasak olmasına rağmen özellikle genç nüfusta yeni kategori ürünlerin kullanımında artış var. Gençlerin erişimine engel olmanın tek yolu ise doğru regülasyondan geçiyor” diyor. Böylece bu ürünlerin sadece lisanslı noktalarda satılacağına ve gençlerin ürünlere erişiminin kısıtlanacağına değinen Güven, “Doğru regüle edilmediği takdirde, kaçak oranı giderek artacaktır” diye ekliyor.

Yatırıma hazırız

Regülasyonların hayata geçirilmesiyle birlikte uzun vadeli çok paydaşlı ve değer sağlayan bir dönüşümün mümkün olacağını belirten BAT Türkiye, Bulgaristan ve Kuzey Kıbrıs Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Murat Güven, şu yorumları yapıyor: “Yaptığımız çalışmalar sadece İstanbul’da, 18-50 yaş arası nüfusta puff’ların kullanım oranının yüzde 6,6’ya ulaştığını gösteriyor. Dolayısıyla hali hazırda milyarca liralık bir vergi kaybından da bahsediyoruz. Regülasyonlar ve düzenlemeler hayata geçtiğinde bu kaçak ürünler engellenirken, sadece ilk yıl 100 milyon dolarlık bir vergi kaybının önleneceğini öngörüyoruz. Bu rakam beş yıllık süreçte 2 milyar dolara ulaşacak. Böyle bir dönüşüm için yatırıma hazırız. Toplam 200 milyon dolarlık bir yatırım ve bin 500 kişiye ek istihdamdan bahsediyoruz. Bu yatırımla birlikte ihracatta Türkiye bir üs olarak konumlanabilir ve ülkemizin ihracat geliri de önemli ölçüde artabilir.”

Yasaklar, karaborsanın oluşmasına yol açıyor

BAT Düzenlemelerden Sorumlu Müdürü Martina Branconi ise, yaşanan dönüşümün uzun vadeli çok paydaşlı ve değer sağlayan bir dönüşüm olduğunu ifade ediyor. Branconi, şu yorumları yapıyor: “Ülkeler yeni kategori ürünlere yönelik farklı uygulamalara sahip; fakat en büyük sorun, düzenlemelerin olmaması. Bu konuda Avustralya örneği oldukça ilginç. Bugün, Avustralya’da yeni kategori ürünlerin satışı sadece doktor reçetesi ile mümkün. 1 milyon Avustralyalı bu ürünleri karaborsadan elde ediyor. Yani yasaklar, karaborsanın oluşmasına yol açıyor. Bu da tabi ki hem sağlık hem de ekonomik açıdan ciddi sorunlara yol açıyor. Bir diğer örnek ise Brezilya. Brezilya’da yeni kategori ürünlerin satışı yasak; buna rağmen 2018 yılında 500 bin olan kullanıcı sayısı 2022’de 2,2 milyona ulaşmış durumda. Dolayısıyla tütün ürünlerinin insan sağlığı üzerindeki zararını azaltmanın en etkili yolu, yeni kategori ürünlere yönelik düzenlemelerin hayata geçirilmesi.”
Branconi, düzenlemelerde dört temel başlığa öncelik verilmesi gerektiğine de dikkat çekiyor. Bunlar; yeni kategori ürünlerin yetişkinler tarafından kullanılması; ürünlerin kaliteli olması; tüketici memnuniyetinin ön planda tutulması ve ürünler hakkında tüketicilerin en iyi şekilde bilinçlendirilmesi olarak sıralanıyor.