KOBİ'lere verilen cömert teşviklere rağmen teknoloji açığı tırmanıyor

Hüseyin GÖKÇE

KOBİ’lere teknolojik ürünleri yerli imkanlarla ürettirmek amacıyla 2014 yılından bu yana uygulanan KOBİ Teknolojik Ürün Yatırım (Teknoyatırım) destek programı 14 Mayıs seçimlerinden 3 gün önce yenilendi. Programda orta yüksek ve yüksek teknoloji yatırımlarında destek üst limiti, 3 milyon lirası geri ödemesiz olmak üzere toplam 10 milyon liraya çıkarıldı. Bu teşviklere rağmen, 2018 yılından 2023 yılı Mart ayı sonuna kadar geçen dönemde Türkiye, yüksek ve orta yüksek teknolojili ürün ithalatına 575 milyar 724 milyon dolar harcadı. 

Teşvik mekanizmalarına rağmen dış açık artıyor

Nihai hedefi dış ticaret fazlası vermek olan Türkiye Ekonomi Modeli yanı sıra, yatırım teşvik mevzuatı ve farklı mevzuatlarda düzenlenen teşvik mekanizmalarına rağmen, yüksek ve orta yüksek teknolojili ürünlerin dış ticaretinde verilen açık artıyor. Kur hareketliliğinin yaşandığı 018 yılında yüksek/ orta yüksek teknolojili ürün ihracatı 62.8 milyar dolar, ithalatı ise 97.5 milyar dolar oldu ve 34.6 milyar dolar açık verildi.

2019’da ihracat 68.2 milyar dolara çıkarken, ithalat 88.7 milyar dolara geriledi ve buna bağlı olarak açık 20 milyar 483 milyon dolar oldu.

2022 yılında 51,2 milyar dolar dış açık verildi

Pandeminin ilk görüldüğü 2020’de ihracat 62.6 milyar dolara inerken, ithalat yaklaşık 10 milyar dolarlık artışla 98.3 milyar dolara çıktı ve açık da 35.7 milyar dolara yükseldi. 2021’de ihracat 77.4 milyar dolara, ithalat ise 120.7 milyar dolara çıkarken, açık miktarı da 43 milyar 288 milyon dolar oldu. Geride bıraktığımız 2022’de 88.7 milyar dolarlık ihracat ve 133.9 milyar dolarlık ithalat ile 51.2 milyar dolarlık dış açık verildi.

Bu yılın ilk çeyreğinde ise yüksek/orta yüksek teknolojili ürün ihracatı 23 milyar 643 milyon dolar, ithalatı 36 milyar 746 milyon dolar oldu ve 13 milyar 103 milyon dolarlık açık verildi.

3 milyon liraya kadar geri ödemesiz destek

KOSGEB tarafından yapılan duyuruya göre, programda orta yüksek ve yüksek teknoloji yatırımlarında destek üst limiti 3 milyon lirası geri ödemesiz olmak üzere toplam 10 milyon liraya çıkarıldı. Destek miktarı daha önce 5 milyon lira seviyesindeydi. Makine ve yazılımda yerli malı belgesi olması halinde geri ödemesiz destek miktarı yüzde 15 daha artırılacak. Çağrı esaslı olmayan program yıl içinde sürekli açık olacak.

Bu kapsamda destekler, Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge), Ürün Geliştirme (Ür-Ge) yenilik faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürünler ile orta-yüksek/yüksek teknoloji alanında yer alan ve cari işlemler hesabına katkı sağlayacak ürünlerin üretimini ve ticarileştirilmesini sağlamak amacıyla veriliyor.

Destek almaya hak kazananların, tahmini geri ödemeli destek tutarının yüzde 35’lik kısmını erken ödeme olarak projesine başladığında alma imkanı bulunuyor.

Program kapsamında, makine-teçhizat desteği ve yazılım giderleri desteği yüzde 70’i geri ödemeli, yüzde 30’u geri ödemesiz olmak üzere proje büyüklüğünün yüzde 60’ı oranında verilecek. Personel giderlerine ise yüzde 100 oranında geri ödemesiz destek verilecek. Makine-teçhizat ve yazılım giderleri için yerli malı belgesi karşılığında geri ödemesiz destek oranına yüzde 15 eklenecek.

Düşük ve orta düşük teknolojili alanda yapılacak yatırımlara 600 bin lirası geri ödemesiz olmak üzere 2 milyon lira kaynak sağlanacak.  Projenin süresi 36 ayı geçemeyecek.