Merkez, yatırım kredisi verir mi?

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası’nın Türk Lirası cinsinden reeskont kredisi için tahsis ettiği 60 milyar liralık kredi imkanının 20 milyar lirasını yatırım teşvik belgesine sahip seçilmiş sektörlerdeki firmalara kullandırılmak üzere ayırması tartışma yarattı. Bazı uzmanlar bu kredi tahsisinin Merkez Bankası kanuna aykırı olduğunu ve Merkez'in doğrudan reel sektöre kredi vermesinin yanlış olduğunu dile getirirken bazı uzmanlar ise bunun şu dönemde Türkiye'ye yeni yatırım yapılması ve ertelenmiş yatırımların devreye alınması için gerekli olduğuna dikkat çekti.

Tartışmanın taraflarının görüşleri şöyle:

GELİŞENLERE SERMAYE AKANA KADAR GEREKLİ

Stratejist Cüneyt Paksoy: Virüsün ikinci dalga yapmazsa olumlu senaryoyu fiyatlayan para piyasalarını reel ekonominin de takip etmesi için desteklenmesi gerekiyor. Nitekim tüm merkez bankaları bu konuda birçok adım attı. Bizim Merkez Bankası da dahil olmak üzere. Türkiye’nin de bu süreçte iki alanı var. Birincisi değişim olarak adlandırılan ve ihracata dayalı büyüme sürecinin kesintiye uğratmamak. İhracatla büyümeye dayanırken yerli üretimi artırmak ve ithalatı azaltmak. İç tüketimi artırırken de ithalatı azaltmak ve onun yerine yerli üretimi devreye sokmak ana amaç bu. İkincil amaç da istihdamı korumak. Reel sektör tüm dünyada bu problemi yaşıyor ve istihdama yansıyor. İstihdamı ve üretimi korumak için birçok tedbir açıklandı. Tam bu tam bu noktada yabancı sermaye global ölçekte yeniden dünyaya dağılana kadar, bu basılan paradan gelişen piyasalara henüz net akım görmedik, net akım gerçekleşene kadar kendi özelimizde attığımız adımlardan biri bu. Neticede bir yatırım taahhüdü bir avans kredisi olarak geçiyor. Bu taahhüdü verebilecek amacı yatırım, katma değerli ihracatı destekleyici cari dengeye katkıda bulunabilecek üretim niteliği olan firmalara kullandırılmak üzere kredi açıklandı. Önemli görüyorum yabancı sermaye tekrar realize olana kadar her ülke kendi kaynaklarıyla bu işi yönetiyor. Yani ekosistem gelişen ülkelere dönene kadar Türkiye hikayesini büyüme, üreterek büyüme noktasında tutmaya çalışıyor son açıklanan kredi imkanı da buna hizmet ediyor.

YASASINDA BÖYLE BİR KREDİSİ YOK

Eski Merkez Bankacı ve Ekonomi Yazarı Uğur Gürses: Merkez Bankası Kanunu’nda ‘yatırım kredisi verir’ diye bir şey yok. Bunun reeskont kredisi olduğunu da söylemiyor Merkez Bankası. Reeskont kredisi değilse ne kredisi? Yatırım taahhütlü avans kredisi Merkez Bankası kanununda yok. Kanunun genel ruhu açısından bakıldığında 10 yıllık kredi verir diye bir görünüm de yok. Dolayısıyla aslında merkez bankasının işlevi parasal aktarım mekanizmasının çalışmasını sağlamaktır. Bu yüzden reeskont kredisi verir, reeskont kredileri de kısa vadelidir. Kısa vadeli kredi mekanizmaları da merkez bankasının görevi olan aktarım mekanizmasının çalışması için verilir. Yatırım yapılsın vatandaş işini görsün diye değil. Bir de bu kredileri Kalkınma Bankası’na veriyor. Kalkınma Bankası kategorik olarak reeskont kredisi kullandıran bir banka değil. Bu hamlenin bankanın yasasının ruhuna ne kadar aykırı olduğu çok açık. Muhtemelen bu kredinin gideceği yer bir takım inşaat ve altyapı projeleri olacak. Merkez Bankası’nın işlevi özel sektöre kredi sağlamak değildir, özel sektöre kredi sağlayacak kredi aktarım mekanizmasının çalışmasını hedefler.

‘Yatırımları desteklemeye devam ediyoruz’

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Twitter hesabından Merkez Bankası tarafından başlatılan yatırım taahhütlü avans kredisi uygulamasına ilişkin paylaşımda bulundu. Albayrak, ithalatı azaltıp ihracatı artıracak yatırımları desteklemeye devam ettiklerini bildirerek, "Merkez Bankasının açıkladığı 20 milyar lira büyüklüğündeki 'Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi' ile firmalarımıza 10 yıl vadeli 400 milyon liraya kadar yatırım desteği sağlanacak” ifadesini kullandı. Kredinin ilk aşamada Türkiye'nin sürdürülebilir kalkınmasında önemli rol üstlenen Kalkınma ve Yatırım Bankası aracılığıyla kullandırılacağını belirten Albayrak, “Kredi, istihdamı artıran, cari dengeye katkıda bulunan ve katma değeri yüksek üretim yapanlara sabit faizli Türk lirası cinsi olarak sunulacak" dedi.

TKYB'den 10 yıla kadar vadeli yatırım kredisi

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kaynaklı 18 milyar TL’lik 10 yıla kadar vadeli Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi imkanını dün itibariyle yüzde 7,75 sabit faizli Yatırıma Destek TL kredisini kullanıma sundu. İstisnai ve özellikli yatırım projeleri haricinde her firma için 400 milyon Türk lirası ile sınırlanan krediden böylece olabildiğince çok firmanın yararlanması hedefleniyor.

‘Ekonomiye etkilerini sınırlandıracağız’

Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası Genel Müdürü İbrahim Öztop, ekonomiyi güçlendirmek üzere stratejileri doğrultusunda çalışmaya devam ettiklerini belirterek yeniden yapılandıkları 2019 yılında ekonomiye yeni kaynaklar kazandırdıklarını belirtti. Öztop, şunları söyledi: “Sağlam ve öngörülmeyen risklere dayanıklı ülke ekonomilerinin oluşumuna katkıda bulunan kalkınma bankacılığının değeri, içinde bulunduğumuz şu zor günlerde daha da belirgin hale geliyor. Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası mücadeleye de katkımızı Merkez Bankası’nın yeni kredi türünde işbirliği yaparak devam ettiriyoruz. 10 yıla kadar vadeli ‘Yatırıma Destek’ TL kredisiyle sektörleri ve yatırımcıları destekleyerek koronavirüs salgınının küresel çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerinin sınırlandırılmasına da katkıda bulunacağız.”