Ağız tadıyla bir ekonomi yazısı…
Şöyle ne zaman ağız tadıyla bir ekonomi yazısı yazacağım, bilemiyorum. Son zamanlarda gerek ekonomilerin gidişi, gerek pandeminin yaşamlara ve ekonomilere etkisi ve gerekse de savaşlar, bizlere en azından karamsar olmayan yazı yazmayı öyle bir özletti ki; ne siz sorun, ne de ben söyleyeyim.
Takriben son bir aydır, zaman zaman yapmaya çalıştığım “Dünya Turu” yazısı yazmadım. Bu yazımda ekonomi ağırlıklı bir dünya turu yapalım.
ABD ekonomisinde enflasyon %8,3 olarak çıktı ki beklenen %8,1 mertebesindeydi. Bu durumun etkileşimi nasıl olur başlıklı birçok yerli ve yabancı yazının özeti şu şekilde yapılabilir.
ABD borsalarında Salı günü düşüşler yaşandı. Nasdaq, ki teknoloji ağırlıklı bir borsa olarak bilinir, %5 oranında düştü. S&P 500 ise %4,3 oranında bir düşüş gösterdi. Bu son 2 yıl içindeki en düşük işlem hacmi eksilmesi…
Bu durumda yatırımcılar otomatikman gözlerini FED faiz oranlarındaki artışın 75bp mı, yoksa 100 bp olarak mı yapılacağı konusuna bir anlamda kilitlendiler. FED Başkanı Jerome Powell’ın sert yaklaşımı ile birlikte gelişmeler ilgi ve şimdilik merak konusu…
Dikkatle takip edenler Rusya Federasyonu’nun son yıllar içinde, hattâ soğuk savaş sonrası büyük güç olmanın aksine yapılan birçok yanlışla beraber başarısız bir profil çizdiğinin farkındadırlar. Nitekim bu profile paralel Başkan V. Putin'in başarısız saldırısının ve savaşın olumsuzluklarının büyümesi, diğer uluslara da ciddi boyutta zarar verirken, büyük ölçüde tedirginlikler de yaratıyor. Ukrayna, şimdilik 6 bin km2 toprağını geri kazandığını ilan ediyor.
Tabi burada ana konu yine ekonomiye ve yaşama dayanmakta… AB’nin Rusya’ya uygulayacağını belirttiği ekonomi kısıtlamaları, yaptırımlar, elbette Rusya tarafında karşılık bulacaktı. Bu beklenen bir şeydi. Rusya Avrupa doğalgaz hatlarını; Ana Akım-1 ve Ana Akım-2 musluklarını kapattı. Bu kışın, ısınma açısından da zor geçeceğini son yazımda (www.ekonomim.com) ayrıntılarıyla yazmıştım.
AB, Putin'in Avrupa'yı Ukrayna'ya verdiği destek nedeniyle cezalandırmak için kullandığı bloğun enerji kaynakları üzerindeki kontrolünü kırmak istediği için Temmuz ayında Azerbaycan'dan doğalgaz ithalatını ikiye katlayacak bir anlaşma imzaladı. ABD de Rusya'yı pas geçerek Kazakistan gibi Orta Asya ülkelerinden gelen enerjiyi Moskova'nın etkisini azaltmada kilit bir faktör olarak görüyor. (Bloomberg)
Azerbaycan ve Ermenistan arasında yeniden alevlenen tarihi anlaşmazlıklar 2020 sonrası tekrar alevlendi. Azerbaycan’ın ve Ermenistan’ın 50 şer şehit verdikleri bir gün oldu. 2020 yılında PUTIN, bu iki eski Sovyet ülkesinin savaşını durdurabilmişti. Oysa şimdi güç dengesi aynı değil.
Dünyada çeşitli ekonomilerde, piyasalarda son birkaç yıldır kendisini hissettiren bir konut sorunu olduğunu herkes biliyor. Kendi ölçülerinde kıymetlenen para birimleri ile bilhassa yükselen borçlanma maliyetleri ile konut sektörü de bundan negatif payını alıyor. Yükseltilen faizler mülk edinme olanaklarını kısıtlıyor. Bu hemen hemen her ekonomide böyle…
AB, Ursula von der Leyen tarafından yapılan yaptırım yanlısı açıklamaların tepkisine karşı önlem ararken, kıtayı da finansman çöküşünden arındırmaya gayret ediyor. Diğer taraftan AB’ de ECB Başkanı C. Lagarde’ın enflasyonla mücadelesi aralıksız devam ediyor.
Diğer taraftan yakın vadede gündemde sıkça yer alan “Yumuşak İniş - Soft Landing” artık unutulması gereken bir tanımlama oldu. Yukarıda da kısaca söz ettiğim gibi FED Başkanı POWELL acı reçeteleri ortaya çıkartmak üzere… Kaldı ki, artık sadece acı reçeteler ile de yüksek enflasyonu yok edebilme olanağı kalmadı…
Ekonomistler bu durum üzerinde; bir şekilde, büyüme durgunluğu olarak da yorum yapabiliyorlar. Bilindiği gibi; uzun süreli yetersiz büyüme, artan işsizlik, yüksek enflasyon ile birleştiğinde ekonominin gerçek anlamda daralmasını gerektirecek ve sonra ekonomide yeni düzelmeler saptanabilecektir.
Konuyu yakından takip eden ekonomist Diane SWONK / KPMG Başekonomisti, Powell'ın 26 Ağustos'ta Jackson Hole, Wyoming' de yaptığı konuşmayla "yumuşak iniş kavramını gömdüğünü" söyledi. Şimdi, yetkililerin %1,8'de sabitlediği “Fed'in hedefi, büyümeyi potansiyelinin altında yavaşlatarak enflasyonu aşağı çekmek”. Geçen hafta Fed'in yıllık Jackson Hole sempozyumuna katılan Swonk, “Biraz damlayan su işkencesi gibi” diye ekledi. “İşkenceli bir süreç ama ani bir durgunluktan daha az ızdıraplı ve daha az acı verici.” (Bloomberg)
Bu arada ABD ekonomisinde işsizlik hızla yükselmekte… 11.2 milyon işsiz olduğu açıklanan ABD Ekonomisinde son 4 ay içinde ilk defa işsizlikte görülen bu sıçrama ekonomi için risk ifade etmektedir. Bloomberg kaynaklı raporlardan alınan bilgiler doğrultusunda Goldman Sachs, enflasyonun %22'ye yükseleceğini tahmin ederek Birleşik Krallık için ciddi bir uyarı yayınladı. Hisse senetleri battı. Geçmiş krizlerde olduğu gibi, Avrupa Birliği'nin karar alma mekanizması uçurumun kenarında harekete geçiyor.
AB, an itibariyle 27 ulusun devam ettirdiği bir topluluk. Ancak umulanın ötesinde ekonomik açmazları da bünyesinde taşıyan bir birlik. Yunanistan’ın AB’ye olan ve bir türlü ödenemeyen borcunun devamı, beklentiler dışında aniden yükselen enflasyon, Putin'in de gayretleriyle tetiklenen durgunluk AB’nin diğer önemli küresel ekonomilerde de olan problemleridir.
AB'nin gayretleri, tüketiciler üzerindeki etkiyi yumuşatmak için yeterli olmadı. Rusya'ya olan enerji bağımlılığını azaltan bir politika izlemek (kömür ithalatını yasaklayarak, petrolün çoğunu devre dışı bırakarak ve gaz kullanımını kesmeye iterek) fiyatları doğal olarak arttırdı ki bu arada aşırı yükselen elektrik enerji fiyatlarından korunma amaçlı $ 281 mio harcaması da yeterli olacak gibi görünmüyor. Tüm global ekonomilerde olduğu gibi, enerji fiyatlarındaki bu hızlı yükselmeler, maliyetlerde önemli artışlar getiriyor ve tabii bu durum önemli bir huzursuzluğa, endişelere ve neticesinde güven erozyonuna neden oluyor.
Aşağıda, Bloomberg kaynaklı bir tabloda Avrupa’da Enerji Enflasyonu yer alıyor.
AB ülkeleri şimdilik kendi önlemlerini bir biri ardına sıralıyor.
Almanya Ekonomi Bakanı Robert Habeck, aşırı kârlı kamu hizmetlerine vergi konulmasını önerdi. Çek yetkililer, gaz fiyatlarının sınırlandırılmasını ve emisyon sınırlarının hafifletilmesini öneriyorlar. Belçika Başbakanı Alexander De Croo, geçen hafta, Avrupa için önümüzdeki “beş ila 10 kış zor olacak” konusunda uyardı.
Sayın Bakan’ın uyarısı, benim son yazılarımdaki (2022 - 2023 Kışı, çok zor bir kış olacak…) ve (Bu kış zor ge-çe-ceeeek) uyarılarımın 5-10 şiddetinde fazlası. Umarım yanılan Sayın A. De Croo olsun. Öngörü ciddi karamsar boyutta.
NOT: Her iki yazımı da www.ekonomim.com da okuyabilirsiniz.