Demokrasi, yolsuzluk ve enflasyon
Enflasyon, Türkiye’nin başına bela olmaya devam ediyor. Ağustos ayı yıllık TÜFE oranı %19,25, Yurtiçi Üretici Fiyatları Endeksi de (Yİ-ÜFE) %45,52 düzeyinde gerçekleşti. Pazar günü açıklanan Orta Vadeli Program (OVP) 2022-2024’e göre de uzun dönem hedef enflasyon oranına (%5) bu programın sonunda da erişemeyeceğiz. Çünkü programın enflasyon öngörüsü 2022 için %9,8, 2023 için %8 ve 2024 için %7,6.
Türkiye, üyesi olduğu uluslararası organizasyonlarda da enflasyon konusunda başı çekiyor. Örneğin, Temmuz 2021 itibarıyla ortalama enflasyon oranı OECD’de %4,2, G-20’de %4,6, (üstelik bu ortalamayı Türkiye yükseltiyor) üye olmaya çalıştığımız AB’de ise enflasyon oranı 2,5.
Enflasyonun kaynağı bütçe açığı, parasal genişlemenin yukarı çektiği toplam talep artışı ya da kur artışları olabilir. Bunların tümü alınan önlemlerle ortadan kaldırılabilir. Nitekim Türkiye, 2001 krizi sonrası uyguladığı para ve maliye politikalarıyla bütçe açığını azaltmış, parasal kısıtlamaya bağlı kalarak enflasyon oranını tek haneye düşürmüştü. Ancak hedef enflasyon oranını iki defa yakalayabildi.
2017 yılındaki Anayasa değişikliği sonrası Cumhuriyet rejiminin terk edilmesiyle birlikte enflasyon oranı sürekli %10’nun üzerinde seyretmeye başladı. Bu yıldan sonra Türkiye’de bütçe şeffaflığının ortadan kalkması, fonların devreye girmesi, kamu harcama politikasının denetiminin büyük ölçüde zayıf hale gelmesi sadece maliye politikası açısından zafiyet yaratmadı, ülkenin kurumsal yapısını da bozdu. Bu bağlamda kayırılan sektörler, firmalar halkın tümünün etik alışkanlıklarını erozyona uğrattı. Bu yapılanma, Türkiye’nin demokrasi ve yolsuzluk endekslerinde de gerilemesine neden oldu.
Bu kurgu sadece Türkiye’ye özgü değil. Sözünü ettiğimiz iki endeks ile enflasyon arasında ilişkiye baktığımızda ilginç sonuçlar ortaya çıkmakta. Dünyada yolsuzluk endeksinde en iyi durumda olan ilk 5 ülkede enflasyon oranı %1,4 ile %3,3 arasında değişmekte, bu ülkelerden biri dışında (Singapur, 74. sıra) diğerleri demokrasi endeksinde de ilk 3 ve 7. sıra arasındalar.
Enflasyon, Demokrasi ve Yolsuzluk İlişkisi
Buna karşın enflasyon oranının yüksek olduğu ülkeler demokrasi endeksinde 45 ile 125, yolsuzluk endeksinde ise bu ülkeler 69 ile 129. sıra arasındalar. En yüksek enflasyon oranına sahip olan ülkeler arasında Türkiye üçüncü sıradayken, yolsuzluk endeksinde 94., demokrasi endeksinde ise 104. sırada.
Türkiye yıllardır enflasyonla mücadele ediyor. Ancak sonuç alamıyor. Bunun nedeni sadece uygulanan iktisat politikalarındaki yanlışlıklar değil. Ülkenin melez demokrasiyle yönetiliyor olması, şeffaf olmaması, siyasetçilerin, kamu yöneticilerinin, daha doğrusu halkın kurumsal değerlerinin zayıflamış olması, iktisat politikalarını boşa çıkartmakta. Yani enflasyon neden yüksek diyen herkes, önce aynaya bakmalı.