Kamu idarelerinin taşıt kiralama ihaleleri
Ahmet ARSLAN
CPA, MBA
Kamu idareleri ihtiyaç duydukları taşıt araçlarını satınalma veya kiralama (finansal kiralama veya faaliyet kiralaması) suretiyle edinebilmektedir.
Söz konusu edinme yöntemlerinin birbirine üstünlüğü iktisadi bir konu olup, her bir kurumun yapısına ve tercihlerine göre değişebilmektedir. Bununla birlikte, 237 sayılı Taşıt Kanununa göre kamu idarelerinin taşıt ihtiyaçlarını hizmet alımı suretiyle karşılamaları esastır. Bu şekilde temini mümkün olmayan, ekonomik bulunmayan veya sağlık, savunma ve güvenlik gibi nedenlerle hizmet alımı suretiyle karşılanması uygun görülmeyen taşıtlar diğer yollarla edinilebilir
2024 yılında olarak mahalli idarelerce 29.2 Milyar TL, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerince ise 4.3 Milyar TL olmak üzere toplam 33.5 Milyar TL tutarında taşıt kiralama bedeli ödenmiştir.
Kamu idarelerinin kiralama suretiyle taşıt edinimi de 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile düzenlenen kamu ihale mevzuatına tabidir. Bununla birlikte, ülkemizde kamu idarelerinin taşıt kullanımında suiistimaller bulunduğundan kamu idarelerinin ne tür taşıtları en fazla hangi bedelle nasıl edinebileceğine ilişkin bir takım yasal kısıtlamalar getirilmiştir.
Bu bağlamda kamu idarelerince kiralama suretiyle edinilebilecek taşıtlara ilişkin sınırlamalar esas itibariyle 237 sayılı Taşıt Kanununa istinaden yayımlanan Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas Ve Usuller’de düzenlenmiştir.
Öte yandan, 2024 yılında yayımlanan Tasarruf Tedbirleri konulu 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesinde de taşıt edinimine ilişkin bir takım sınırlamalar getirilmiştir.
-
Taşıt Kiralamalarındaki Başlıca Suiistimaller
Kamu idarelerince taşıt kiralamalarında hem ihale aşamasında hem de taşıtların kullanımı aşamasında bir takım suiistimaller bulunmaktadır.
İhale (alım) aşamasındaki başlıca suiistimaller; edinilecek taşıtların modeli ve özelliklerinin ihalenin belli bir istekli üzerinde bırakılmasını sağlayacak şekilde belirlenmesi, kullanılacak taşıtların yüklenicinin kendi malı olması şartının aranması ve taşıt kiralamasıyla ilgisi bulunmayan belgelerin ihalede yeterlilik şartı olarak istenmesidir.
Taşıtın kullanımındaki başlıca suiistimaller ise; kiralama ihalesine ilişkin teknik şartnamede istenen özelliklerin kullanılan taşıtta bulunup bulunmadığına bakılmaması, taşıtların sözleşmede öngörülen miktarda kullanılmamasına karşın taşıt kiralama bedelinin tam ödenmesi, kiralama konusu taşıtların kamu idaresinin görev ve faaliyet alanı dışındaki yerlerde kullanılması, kiralama konusu taşıt aracı yerine veya bunlara ilave olarak kurum yöneticilerinin kullanımına makam aracı verilmesi ve kiralanan taşıtların kamu idaresinin ihtiyaçları yerine idareye yakın dernek, vakıf, siyasi parti, spor kulübü vb. kurumların ihtiyaçlarında kullanılmasına karşın kiralama bedelinin kamu idaresi bütçesinden ödenmesidir.
-
Taşıt Kiralama Yöntemleri
Kiralama 4734 sayılı Kanunda “hizmet” tanımı içinde sayılmış olup, kamu idareleri ihtiyaç duydukları taşıt araçlarını söz konusu kanuna göre ihale usulüyle ve şartların varlığı halinde doğrudan temin yöntemiyle edinebilir. Hangi usul ve yöntemle yapılırsa yapılsın kiralanan taşıta ilişkin sözleşme düzenlenmesi zorunludur.
-
Kiralama Yoluyla Edinilebilecek Taşıtlara İlişkin Sınırlamalar
Yukarıda zikredilen Esas ve Usullere göre,
- Hizmet alımının yapıldığı yılın başında, binek ve station-wagon cinsi taşıtlar 10 yaşını diğer taşıtlar ise 15 yaşını doldurmamış olacaktır.
- Hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesini Taşıt Kanunu’nun öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacaktır.
- Kanuna ekli (1) ve (2) sayılı cetvellerde yer alanlar ile güvenlik önlemli (zırhlı) araçlar ve koruma altına alınanlarla ilgili yönetmelik hükümlerine göre tahsis olunan araçlar dışında kullanılacak binek ve stationwagon cinsi taşıtların motor hacmi 1600 cc'yi geçemez.
- Taşıtlar, yakıt hariç, şoförlü veya şoförsüz olarak edinilebilir.
- Taşıtların, her türlü vergi, sigorta ve bakım-onarım gibi giderleri yükleniciye aittir.
- Hizmet alımı suretiyle edinilen taşıtların (Kanuna bağlı (1) sayılı cetvelde belirtilenlere tahsis olunacak taşıtlar hariç) ön camına, 35 puntodan az olmamak kaydıyla “Resmi hizmete mahsustur” ibaresi yazılı bir levha görünür bir şekilde konulur.
-
Taşıt Kiralama Bedeli
Esas ve Usullere göre, genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan ve yılı merkezi yönetim bütçe kanununa bağlı azami satın alma bedellerini gösterir (T) işaretli cetvelde belirtilen taşıtlardan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up'lar hariç) hizmet alımı yöntemiyle ediniminde;
- Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (KDV hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği ay itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2’sini aşamaz.
- Şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli, (a) bendine göre tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşamaz.
- Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti ve benzeri giderler de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak; işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı (%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir.
Belediye şirketleri genel yönetim kapsamında bulunmadığından söz konusu idarelerce yapılan taşıt kiralamalarında kiralama bedeline ilişkin yukarıda belirtilen sınırlama uygulanmaz.
-
Tasarruf Tedbirleri Genelgesinde Taşıt Kiralamalarına İlişkin Kısıtlamalar
Genelgeye göre;
- Kamu kurum ve kuruluşlarınca hizmet alımı suretiyle kullanılan mevcut taşıtlar, sözleşme süresi sonunda izin alınmadan yeniden kiralanmayacaktır.
- Vakıf, dernek, sandık, banka, birlik, firma, şahıs ve benzeri kuruluş veya kişilere ait taşıtlar, kamu kurum ve kuruluşlarınca izin alınmadan hiçbir şekilde kullanılmayacaktır.
- İlgili mevzuatında belirtilen makam ve hizmetler hariç olmak üzere, hibe dâhil her ne şekilde olursa olsun yabancı menşeli taşıt kullanılmayacaktır.
- 237 sayılı Taşıt Kanununa ekli (1) ve (2) sayılı cetvel kapsamındaki hizmetlere ve koruma altına alınanlara tahsis edilen taşıtlar dışında hiçbir makama taşıt tahsis edilmeyecektir.
- 237 sayılı Kanun hükümlerinin izin verdiği hâller hariç hiçbir makama arazi binek gibi taşıtlar ile yabancı menşeli taşıt, makam aracı olarak tahsis edilmeyecektir.
- Kamu kurum ve kuruluşlarının şoför ihtiyacı, kadrolu şoför veya hizmet alımı suretiyle taşıt edinimi sözleşmelerine dayalı olarak karşılanmak yerine öncelikle Taşıtları Sürebilecek Kamu Görevlilerinin Belirlenmesine İlişkin Esas ve Usuller çerçevesinde resmî görevi ifa etmek üzere taşıta ihtiyaç duyan kamu görevlilerinin görevlendirilmesi suretiyle karşılanacaktır.
- Bu Genelge kapsamında edinimine izin verilen taşıtlar, kullanım süresi ve maliyet analizleri dikkate alınarak en ekonomik yöntemle temin edilecektir. Hizmet aracı olarak kullanılacak taşıtlarda baz veya standart donanımlı, yerli ve elektrikli, binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 1600 cc ve altındaki motor hacimli, işletme maliyetleri düşük ve ekonomik olan taşıtlar tercih edilecektir. Ayrıca hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtlarda model yılı yeni araçlar yerine ekonomik olması durumunda binek ve station wagon cinsi taşıtlarda 10 yaşını, diğer taşıtlarda 15 yaşını doldurmamış olmak kaydıyla model yılı yeni olmayan araçlara öncelik verilecektir.
- İhale şartname ve sözleşmelerine idare tarafından kullanılmak üzere araç, makine, ekipman temini gibi alım ya da yapım konusuyla ilgisi olmayan unsurlar dâhil edilmeyecektir.
KAYNAKÇA
Ahmet Arslan; Kamu Harcama Kılavuzu, 6. Baskı, Şubat 2024, Ankara.
Ahmet Arslan; Temel Mali Bilgiler, Eylül 2024, Ankara.
Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas Ve Usuller
237 sayılı Taşıt Kanunu
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu.