Kurban ibadetine vergisel bakış

Yusuf Cihad DEMET

Vergi Müfettişi

İslam âleminin iki bayramından birisi olan Kurban Bayramı, şer’i mükellefler için vacip (veya sünnet) kabul edilen bir ibadet iken bu ibadetin yerine getirilmesinde rol oynayan vergi mükellefleri için ise ticari ve/veya zirai bir kazanç elde edilen faaliyet olmaktadır.

Vergi, hayatın her alanında olduğu gibi kurban bayramı sürecinde de gündeme gelmekte, kurban kesimi, taşıma, deri toplama, besicilik gibi faaliyetlerden elde edilen ticari ve/veya zirai kazançların elde edilmesi aşamasında da bir takım vergisel yükümlülükler ve dikkat edilecek hususlar karşımıza çıkmaktadır.

Yılda bir ihya edilen kurban ibadeti arifesinde, kazanç elde eden mükellefler için yerine getirilmesi zaruri vergisel yükümlülükleri ve bu konuya ilişkin verilmiş güncel özelgeleri hatırlatmakta fayda görmekteyiz.

Şimdiden tüm İslam âleminin bayramını tebrik ederiz.

Kurban Kesim Hizmeti Verilmesi

Bir derneğe ait ve depo olarak kullanılan iş yerinin, yılda sadece kurban bayramı günlerinde hem mükellefin kendisi tarafından beslenen hayvanların hem de dışarıdan gelen kişilerin kurbanlıklarının belli bir bedel karşılığında kurban kesme ve paylama hizmeti vermek için kiralanması, söz konusu kurban kesme ve paylama faaliyetinin yılda sadece kurban bayramı günlerinde yapılması sebebiyle gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilip edilmeyeceği hususunda verilen özelgede;

“Satın alınan hayvanların, besiciliğe ilişkin tesisler kurarak veya kiralayarak (ahır, ağıl ve benzerleri) yaklaşık 6 ay gibi bir süre ile bakıma ve besiye aldıktan sonra satılması halinde bu faaliyetin zirai faaliyet olarak değerlendirilmesi gerektiği, bu faaliyetler sonucu istihsal olunan maddelerin de zirai ürün sayılması sebebiyle elde edilen zirai kazançların 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 54 üncü maddesinin A/23 üncü bendinde belirlenen işletme büyüklüğü ölçüsünü aşması halinde gerçek usulde; bu ölçünün altında kalması halinde ise anılan Kanunun 94 üncü maddesinin (11) numaralı bent hükümleri dikkate alınarak, tevkif suretiyle vergilendirilmesi gerektiği,”

“Satın alınan hayvanların bakıma ve besiye alınmadan veya söz konusu hayvanların (6 aydan kısa bir sürede) satışına kadar geçen sürede beslenmeleri zorunlu olduğundan bu sürede beslendikten sonra satılması halinde, söz konusu faaliyetin ticari faaliyet kapsamında (celeplik) sayılması ve elde edilen kazançların da 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hükümlerine göre vergilendirilmesi gerektiği” şeklinde görüş verilmiştir. (Kastamonu Defterdarlığı’nın 06.12.2023 tarihli özelgesi)

[GVK 54. Madde; “Zirai kazancın gerçek usulde tespiti bakımından bir takvim yılı içinde dikkate alınacak ölçüler şunlardır: 23 üncü grup: Büyükbaş hayvan sayısı 150 adet (iş hayvanları ile iki yaşından küçük büyükbaş hayvanlar hariç)”]

Hayvanların Taşınması

Büyükbaş hayvan besiciliği yapan, zirai kazanç nedeniyle mükellefiyeti bulunmayan ve tevkif suretiyle vergilendirilen mükellefin, kurban bayramı ve kesim dönemlerinde elden çıkardığı büyükbaş hayvanların yerlerine muhtelif yerlerden alınan büyükbaş hayvanların mükellefin kendisine ait ... plakalı kamyonet ile taşınması halinde nakliyecilik faaliyetinden veya zirai kazanç faaliyetinden dolayı mükellef olunup olunmayacağı hususunda verilen özelgede;

“Gelir Vergisi Kanununun 54 üncü maddesinde yazılı işletme büyüklüğü ölçülerinin aşılmaması ve kamyonun sadece mükellefin kendi zirai faaliyetinde kullanılması şartıyla, sahip olunan kamyon dolayısıyla gerçek usulde zirai kazanç mükellefiyeti tesis ettirilmemesi ve zirai kazanç dolaysıyla elde edilen kazancın tevkif suretiyle vergilendirilmesi gerektiği, anılan Kanunun 54 üncü maddesinde belirtilen zirai işletme büyüklüğü ölçülerinin aşılarak zirai faaliyette bulunulması halinde ise müteakip vergilendirme dönemi başından itibaren gerçek usulde zirai kazanç mükellefiyeti tesis ettirilmesi gerektiği”

“Kamyonun, mükellefin kendi zirai faaliyetlerinin dışında başkalarına da hizmet verecek şekilde kullanılması ve/veya nakliyecilik faaliyetinde bulunulduğunun tespit edilmesi durumunda ise ticari kazanç hükümlerine göre değerlendirileceği” şeklinde görüş verilmiştir. (Amasya Defterdarlığı’nın 04.01.2016 tarihli özelgesi)

Satın Alınan Hayvan Derilerinde Belgelendirme

Faaliyeti gereği kasapların kesmiş olduğu büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara ait derileri fatura almak suretiyle, vergi mükellefi olmayan vatandaşlardan kurban ve adaklık olarak kesilen hayvanlara ait derileri ise gider pusulası düzenlemek suretiyle satın alınması durumunda düzenlenen gider pusulası nedeniyle gelir vergisi tevkifatı yapılıp yapılmayacağı ve vergilemenin nasıl yapılacağı hususunda verilen özelgede;

“Kasaplardan alınan büyükbaş ve küçükbaş hayvanlara ait derilerin alımı sırasında yapılacak ödemelerden 164 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin 11 numaralı bendinin (a) alt bendi hükmü uyarınca gelir vergisi tevkifatı yapılması, bu durumun fatura üzerinde gösterilmesi,”

“Vergi mükellefi olmayan nihai tüketicilerden alınan deri alımlarında ise gider pusulası düzenlenmesi ve yapılacak ödemeler üzerinden yine anılan Kanunun aynı maddesinin aynı bent hükmü gereğince vergi tevkifatının yapılması gerektiği” şeklinde görüş verilmiştir. (Kütahya Defterdarlığı’nın 08.06.2015 tarihli özelgesi)

GVK 94/11: Çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden;

1. a)Hayvanlar ve bunların mahsulleri ile kara ve su avcılığı mahsulleri için,

2. i) Ticaret borsalarında tescil ettirilerek satın alınanlar için  % 1

3. ii)(i) alt bendi dışında kalanlar için  % 2

Derneğin Kurban Bağış Organizasyonunda Mükellefiyet

Derneğin yaptığı kurban bağış organizasyonunda, hisse bedelinin dernek tarafından belirlenmesi, bağış bedellerinin nakden, özel banka hesabı veya web sitesi üzerinden oluşturulacak sanal pos aracılığı ile tahsil edilmesi, bağışlanacak her bir adet kurban hissesinin belli bir oranının derneğe bağışlanması kaydıyla bağışçılara bu hizmetin verilmesi, dileyen bağışçıların belirlenen hisse bağış oranından daha fazlasını veya tamamını derneğe bağışlayabileceği, bağışlanmayan kısmın ise dernek tarafından bağış yapana ulaştırılması, derneğe; hayvan temini, kesimi, etlerin paketlenmesi ve bağışçılara ulaştırılması işinin anlaşma yapacağı özel bir şirket aracılığı ile yapılması hususunda verilen özelgede;

“Dernek tarafından düzenlenecek kurban organizasyonu çerçevesinde, her bir hissenin en az belli bir oranının derneğe bağışlanması kaydıyla verilecek bu hizmet için kar amacı güdülmeksizin dahi olsa hizmet verilenlerden bedel alınmış olunacağından, derneğe bağlı iktisadi işletme oluşacağı ve iktisadi işletme için kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmesi gerekeceği”

“Derneğe bağlı iktisadi işletmenin oluşması nedeniyle KDV mükellefiyetinin de tesis edilmesi gerektiği, derneğin kamu menfaatine yararlı dernek niteliğinde olması halinde, derneğe bağlı bir işletmenin KDV Kanununun 17 nci maddesinin birinci fıkrasında sayılan teslim ve hizmetleri ile Kanunun 17 nci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kuruluş amacına uygun teslim ve hizmetleri KDV'den istisna olacağı, belirtilen bu şartlar çerçevesinde gerçekleşmeyen teslim ve hizmetlerin ise genel hükümler uyarınca KDV ye tabi tutulacağı”

“Derneğin kamu menfaatine yararlı dernek statüsünde olması halinde derneğe yapılan bedelsiz mal teslimi ve hizmet ifalarında KDV Kanununun 17/2-b maddesi çerçevesinde istisna kapsamında işlem yapılmasının mümkün bulunduğu, ancak, derneğe bedeli mukabilinde yapılacak mal teslimleri ve hizmet ifalarının genel hükümler çerçevesinde KDV ye tabi tutulacağı”

“Derneğe bağlı bir iktisadi işletme oluşması sebebiyle Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre birinci sınıf tüccarlar tarafından tutulması gereken defterlerin Kanunda belirtilen süreler içinde tasdik ettirilerek kullanılması ve ayrıca aynı Kanunun belge düzeni ile ilgili hükümlerine riayet edilmesi gerektiği” şeklinde görüş verilmiştir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 02.10.2014 tarihli özelgesi)