Plastik anlaşması zorda

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), küresel plastik kirliliğine karşı yasal bağlayıcı bir anlaşma oluşturmayı amaçlayan yeni müzakere oturumunun 5-14 Ağustos tarihleri arasında Cenevre, İsviçre’de gerçekleşeceğini açıkladı. Bu ek oturum, geçtiğimiz Aralık ayında Güney Kore’nin Busan kentinde yapılan beşinci BM Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC-5) toplantısında taraflar arasındaki görüş ayrılıkları nedeniyle anlaşma sağlanamamasının ardından planlandı.

Her yıl dünyada 400 milyon ton plastik üretiliyor. Bunun yaklaşık 14 milyon tonu denizlere ve okyanuslara karışıyor. Plastik atıkların sadece yüzde 9’u geri dönüştürülüyor; geri kalanı dünyanın dört bir yanında doğaya ve çevreye zarar veriyor. Mikroplastikler, insanların tükettiği gıdalar ve soluduğu hava yoluyla insan vücuduna giriyor. Yapılan araştırmalar, ortalama bir insanın her hafta bir kredi kartı büyüklüğünde plastik tükettiğini ortaya koyuyor. Plastik kirliliği nedeniyle deniz ekosistemleri büyük zarar görüyor. Deniz kaplumbağalarının yüzde 52’si plastik atıkların içine karışması nedeniyle yaşamını kaybediyor. 2050 yılına kadar okyanuslarda balıktan daha fazla plastik bulunabileceği tahmin ediliyor. BM’nin küresel plastik anlaşması müzakereleri, plastik kirliliğinin bu hızla artmaya devam etmesi durumunda ekosistemler ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle büyük önem taşıyor. Ancak, taraflar arasındaki anlaşmazlıklar, plastik krizine karşı etkili bir uluslararası eylem planı oluşturmayı zorlaştırıyor.

Müzakereler Ağustos’a ertelendi

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), küresel plastik kirliliğine karşı yasal bağlayıcı bir anlaşma oluşturmayı amaçlayan yeni müzakere oturumunun 5-14 Ağustos tarihleri arasında Cenevre, İsviçre’de gerçekleşeceğini açıkladı. Bu ek oturum, geçtiğimiz Aralık ayında Güney Kore’nin Busan kentinde yapılan beşinci BM Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC-5) toplantısında taraflar arasındaki görüş ayrılıkları nedeniyle anlaşma sağlanamamasının ardından planlandı. Busan’daki görüşmelerde, plastik üretiminin sınırlandırılması, plastik ürünler ve kimyasalların yönetimi, gelişmekte olan ülkelerin anlaşmayı uygulayabilmesi için finansman desteği gibi temel konularda derin anlaşmazlıklar yaşandı.

Petrol üreticileri karşı çıkıyor

100’den fazla ülke, küresel plastik üretiminin azaltılması için belirli hedefler içeren bir taslağa destek verirken, petrol ve petrokimya üreticisi ülkelerin başını çektiği diğer grup, plastik üretimine sınır getiren maddeleri anlaşma dışı bırakmayı tercih etti. Bu nedenle, taraflar arasındaki derin bölünmeler, küresel bir plastik anlaşmasına ulaşmayı zorlaştırıyor. Cenevre’deki yeni oturumun, mevcut jeopolitik gerilimler nedeniyle daha da zor geçmesi bekleniyor. ABD, Donald Trump döneminde Paris İklim Anlaşması›ndan çekilmiş ve iklim değişikliğine yönelik finansman desteğini kesmişti. Şimdi ise, Washington›un ticari ortakları Kanada ve Meksika›ya ek tarifeler uygulaması gibi gelişmeler, uluslararası işbirliğini daha da karmaşıklaşıyor. Ayrıca, Avrupa Birliği’nin iklim odaklı politikalarda yumuşama sinyalleri vermesi, otomobil üreticilerine emisyon hedeflerine uyum sürecinde ek zaman tanıması ve karbon sınır vergisinde muafiyetlerin genişletilmesi gibi adımlar, küresel çevre politikasındaki belirsizlikleri arttırıyor.

 ■ İlk adım 2022’de atıldı

Birleşmiş Milletler Çevre Örgütü (UNEP) Hükümetlerarası Müzakere Komitesi (INC) plastik anlaşmasının hazırlanması yolunda ilk adımı 2022’de attı ve konuya ilişkin ilk toplantı Aralık 2022’de Uruguay’da gerçekleştirildi. Fransa’nın başkenti Paris’te Mayıs 2023’te gerçekleşen ikinci toplantıda alınacak kararların hangi kurallar çerçevesinde belirleneceğine odaklanılırken, anlaşmanın “sıfırıncı taslağı” üzerinde uzlaşı sağlandı. Kasım 2023’te Kenya’nın başkenti Nairobi kentinde düzenlenen 3’üncü INC toplantısında, 2024’e kadar kapsamlı bir anlaşmanın hazırlanması kararı alınırken, Kanada’nın Ottawa kentindeki 4’üncü toplantıda tarafl ar anlaşmaya yönelik bir derleme metin oluşturdu. Aralık 2024’te Güney Kore’nin Busan kentinde yapılan 5’inci toplantıda anlaşma metnine nihai halinin verilmesi beklenirken zirve herhangi bir karar alınamadan sona erdi.