Stratejik iş ortaklığı – 3

Geçen iki haftadır kaleme aldığım mini yazı dizisinin ilk bölümünde, stratejik iş ortaklığının özelliklerinin neler olduğunu, kurumlara sağladığı avantajların neler olduğunu, başarılı bir stratejik ortaklık oluşturmak için nelerin gerekli olduğunu ve başarılı stratejik iş ortaklığı örneklerini yazmıştım. İkinci bölümde, bir stratejik iş ortaklığının sağlıklı kurulabilmesi için neler yapılması gerektiği ile devam etmiştim. Bugün yayınladığım son bölümde ise, stratejik iş ortaklığının hangi riskleri ve olumsuzlukların oluşabileceğini irdeleyeceğim.

Stratejik iş ortaklıkları, iki veya daha fazla şirketin belirli hedefler doğrultusunda güçlerini birleştirmesiyle büyük fırsatlar sunsa da bazı risk ve olumsuzlukları da beraberinde getirebilir.

Oluşabilecek başlıca risk ve olumsuzlukları şöyle sıralayabiliriz:

- Stratejik iş ortaklığı kuran kurumların uzun vadeli hedefleri veya kısa vadeli öncelikleri farklı olabilir. Bu durum iş birliğinin yönünü ve başarısını olumsuz etkileyebilir.

- Ortakların kurumsal kültürleri, çalışma tarzları ve karar alma biçimleri arasında farklar olması çatışmalara yol açabilir.

- Taraflardan birinin daha baskın hale gelmesi, eşit bir iş birliğini zorlaştırabilir.

- Küçük ortak kendini ezilmiş ya da sömürülmüş hissedebilir.

- Ortakların paylaştıkları gizli ve stratejik bilgiler kötüye kullanılabilir.

- Ortaklardan biri iş birliğinden ayrıldığında rekabet avantajı elde edebilir.

- Ortak yönetim yapıları karmaşık olabilir.

- Karar alma süreçlerinde yavaşlık ve verimsizlik oluşabilir.

- Ortaklardan birinin itibarının zedelenmesi, diğer ortağı da olumsuz etkileyebilir.

- Ortaklık sonlandırıldığında, tarafların bundan nasıl etkileneceği net değilse kriz çıkabilir.

- Taraflardan biri daha çok yatırım yaparken, diğeri daha çok kazanç elde edebilir ve bu da huzursuzluğa neden olabilir.

Stratejik iş ortaklıklarında karşılaşılabilecek risklere karşı önlem almak, iş birliğinin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir.

Bir en önemlisi bir “Çıkış Stratejisi” (Exit Plan) baştan oluşturulmalıdır. Yani, ortaklık sona erdiğinde hangi süreçlerin nasıl işleyeceği önceden tanımlanmalı, tarafların hakları, müşterilerle ilişkiler ve fikri mülkiyet gibi konular netleştirilmeli.

Değişik sektörlerden örneklerle yukarıda belirtmiş olduğum konuları daha da netleştirmek isterim:

Net Hedef ve Beklentilerin Belirlenmesi:

E-Ticaret ve Lojistik Sektörü: Bir e-ticaret şirketi ve lojistik firması, iş birliği yapacaksa, her iki tarafın hedefleri net olarak belirlenmelidir. E-ticaret firması, daha hızlı teslimat süreleri ve düşük maliyetler beklerken, lojistik firması, daha fazla sipariş hacmi elde etmek isteyebilir. Tarafların her biri için belirlenen hedefler, ortaklık başarısını etkileyen kritik unsurlar olabilir.

Yazılı Sözleşme ve Anlaşmalar:

Teknoloji Sektörü: Yazılım geliştiren bir şirket, başka bir şirketle teknoloji ortaklığı yapabilir. Bu tür bir ortaklıkta, her iki tarafın hakları, yazılım kodları, telif hakları ve ticari marka koruması gibi maddeler sözleşmeye dahil edilmelidir. Ayrıca, yazılımın güncellenmesi veya bakım hizmetlerinin nasıl sağlanacağı da sözleşmede açıkça belirtilmelidir.

Kültürel Uyum Analizi:

Uluslararası İş Ortaklıkları: Bir Türk şirketi, Japonya’daki bir firmayla stratejik iş ortaklığı kurmak isteyebilir. İki ülkenin iş yapış kültürleri arasında büyük farklar olabilir; örneğin, Türk şirketi hızlı karar almayı tercih ederken, Japon şirketi daha dikkatli ve temkinli bir yaklaşım benimseyebilir. Bu farkların giderilmesi için kültürel uyum seminerleri ve ortak anlayış geliştirme çalışmaları yapılabilir.

Güç Dengesi ve Temsil Adaleti:

Perakende Sektörü: Bir büyük perakende markası, daha küçük bir tedarikçiyle ortaklık yaparak yeni ürünlerini pazara sunmak isteyebilir. Ancak büyük marka, pazara hâkim olma eğiliminde olabilir ve tedarikçiye düşük fiyatlar veya yüksek marjlar sunarak güç dengesizliğine yol açabilir. Bu durumda, her iki tarafın söz hakkı sağlayan bir ortak yönetim komitesi kurulması, karşılıklı güveni ve iş birliğini artırır.

Bilgi Güvenliği Protokolleri:

Finans ve Sigorta Sektörü: Bir finansal kurum ile bir sigorta şirketi arasında veritabanı paylaşımı söz konusu olduğunda, her iki şirketin de müşteri bilgilerini korumak adına gelişmiş güvenlik önlemleri alması gerekir. Paylaşılan veriler için veri şifreleme, erişim kontrolü ve denetimler yapılmalı, ayrıca müşteri gizliliği konusunda özel protokoller oluşturulmalıdır.

Düzenli İzleme ve Değerlendirme:

Enerji Sektörü: Yenilenebilir enerji projelerinde, bir enerji şirketi ve inşaat firması arasında stratejik bir iş ortaklığı kurulmuşsa, belirli kilometre taşları ve performans göstergeleri (KPI’lar) üzerinden proje takibi yapılmalıdır. Aksi takdirde, bir tarafın yükümlülüklerini yerine getirmemesi projeyi olumsuz etkileyebilir.

İtibar Yönetimi Stratejisi:

Gıda ve İçecek Sektörü: Bir gıda markası, ürettiği ürünleri başka bir ülkenin dağıtım ağına entegre etmek için stratejik bir ortaklık kurarsa, her iki tarafın da marka değerini koruması önemlidir. Eğer dağıtım firması ürünlerini düşük kaliteli bir şekilde depolar veya taşırsa, bu gıda markasının imajını zedeleyebilir. Bu nedenle, düzenli kalite denetimleri ve kriz iletişimi planları yapılmalıdır.

Çıkış Stratejisi (Exit Plan):

Otomotiv Sektörü: Bir otomotiv markası, yeni bir elektrikli araç modelini üretmek için bir batarya üreticisi ile ortaklık yapabilir. Ancak ortaklık sona erdiğinde, her iki taraf da kendi ürünlerini bağımsız bir şekilde üretmeye devam etmek isteyebilir. Bu durumda, çıkış stratejisi; tasarım, üretim süreçleri ve satış hakları gibi konuları kapsayarak ayrılma prosedürlerini netleştirebilir.