Yüzde 22 enflasyon, 2023 sonunda gerçek olabilir mi?
Youtube’da yayın yapan zoomya.tv’de, TCMB konulu bir saatlik bir yayın yapabilmek için yaklaşık bir haftadır hazırlık çalışması yapıyorum. TCMB Kanunu ile banknot basma imtiyazı ile malum çok önemli bir kurum. Makroekonomi ölçüsünde ülkenin enflasyonu ve fiyat istikrarının sağlanması bankanın temel görevleri…
Türkiye’de 2022 yılı için yıllık enflasyon oranı % 64,27 (Kaynak: TÜİK) Bugün TCMB Guvernörünün 2023 yılı enflasyon oranına ilişkin beklenti açıklamasını okudum. (Ekonomi.com) Umut veren bir açıklama ama bunu pekiştirmek için bir yıl içinde bunun nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin destekleme niteliğinde ek açıklamaların da gelmesini beklemek gerek.
Öyle ya; enflasyon beklentisi son yıllarda hep %5 olarak ön görülürdü. Bundan anlaşılan bütçelemede enflasyon beklentisi çalışmasının tam olarak yapılamadığı ve açıkçası geçildiği şeklinde algılanırdı. Türkiye ekonomik yapısı bakımından beş yıl gibi bir sürede her yıl için %5 gibi bir enflasyonu hedefleyemeyecek, buna da ulaşamayacak durumda idi. Nitekim TÜİK ölçümleri bile %5 olamadı.
Şimdi bakıyoruz, TCMB Başkanı bir öngörüde bulunduklarını resmen açıklıyor TÜFE %22,3 ve 2022 enflasyonu %64,27… Tekrar yazdığım için kimse kusura bakmasın. Geçen yıl gerçekleşen ile bu yılsonu için umulan enflasyon oranları çok farklı.
Şu an için bazı ekonomistler, henüz yılın başında olmanın rahatlığı ile baz etkisini de kullanmak suretiyle beyanlarında iyimserliğin ötesinde konuşuyorlar. Ancak an itibariyle resmî enflasyon oranı %64’lerden %22’lere nasıl indirilecek. Bunun bir matematiksel açıklaması olmalı.
Şimdi bazı varsayımlara dayanarak, hiç üzerimize vazife olmamakla beraber, bir hesaplama kurgusuna girelim, Banka tarafında bu iş, tabii ki kurguyla falan olmaz ama biraz akıl yürütmenin zararı olmaz, maliyeti de yoktur.
Süre: 1 bütçe dönemi, bir yıl; 1.1. 2023 - 31.12. 2013
Başlangıç enflasyon oranı: % 64
Dönem sonu beklenen enflasyon oranı: % 22
Kaynaklar: TCMB açıklaması, (TÜİK Küsuratlar dikkate alınmamıştır.)
Ölçüm: TÜFE olarak yapılmaktadır.
TÜFE’de beklenen düşüş oranı çok basit olarak yaklaşık %60 mertebesinde öngörülmekte…
Esasen çok başarılı, ancak bugünün küresel ekonomilerinde yıl içinde olağan yollarla %60 oranında düşürülme olanağı ve bunun bir örneği bulunmamaktadır. Daha kolay anlaşılabilir şekilde bugün kilosunu 100 TL'ye aldığımız elmayı, 2023 Aralık ayında 40 TL ye almak gibi bir durumdan bahsediyor TCMB yaptığı enflasyon öngörüsünde.
Bu noktada yanılmayalım ve hak yemeyelim. Enflasyon oranı ile paranın satınalma gücü elbette farklıdır. Enflasyon roket hızıyla çıkar, ama tüy hızıyla düşer. Ama bu kadar olabilir mi? 100’den 40’a…
Ayrıca, olması mümkün değil ama her ay eşit oranda düşürelim. Aşağıda gösterdim. Bunu da basit oranda yapalım, bileşik oran kullanmayalım.
2023 Reel Beklenti
Ocak 64 61
Şubat 61 59
Mart 59 56
Nisan 56 53
Mayıs 53 50
Haziran 50 47
Temmuz 44 41
Ağustos 41 38
Eylül 38 35
Ekim 35 32
Kasım 32 29
Aralık 29 26
Tabii ki bu derece kaba bir enflasyon hesabı olmaz. Ancak burada biraz ceteris paribus kullanalım. Diğer varsayımları da yazdık zaten. Yani her ay, hiç atlamadan aylık olarak TÜFE’yi 3 puan düşürsek bile Aralık sonuna kadar 22 puana erişemiyoruz. Diyelim ki yıl içinde bazı revizyonlar da yapılmış olsun. Yine de olağan şartlar altında olanaksız.
Olağan şartlar derken, hayatın olağan akışında değişiklik olmadığını, yeraltından petrol benzeri bir kaynak bulunmadığı, olumlu / olumsuz ekonomiye bir etki olmadığı bir durumu kastediyoruz.
Esasen tersten hesaplamayla bir aritmetik sağlamaya gidersek zaten TÜİK enflasyonuna erişemiyoruz. Bu arada TÜİK en düşük enflasyon oranı veren kurum; İTO ve ENAG’ın sayılarını bu çalışmaya almadık.
Bu arada enflasyon sepeti içeriğine hiç dokunmadık. Hesaplama yapmadan konuşmak doğru olmaz ama içerikte kabul edilebilir bir değişim yapılsa bile (ki ceteris paribus yaptık) bu sayısal değerleri yakalamak olanaklı değil.