Değişik pencerelerden yaşamın izini sürüyor: Büyümesiz refah

RÜŞTÜ BOZKURT

TSKB ile Nasıl Bir Ekonomi gazetesinin düzenledikleri “Sürdürülebilir gelecek için nitelikli kalkınma” konusunun irdelendiği bir günlük toplantıda, ekonominin büyümesinin yegâne amaç olamayacağını, önemli olanın, nitelikli kalkınma yaratarak insan refahını artırma olduğunu değişik konuşmacılar vurguladı. Toplantının verdiği ilhamla, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları arasında çıkan Tim Jackson’un Büyümesiz Refah kitabından söz etmek istiyorum. Alpogan Sabri Erdoğan’ın dilimize aktardığı bu önemli çalışmanın bazı özelliklerini belirtirsek, okumamış olanlarla buluşmasına vesile yaratabiliriz diye düşündük. Eğer Büyümesiz Refah kitabında anlatılanların izini sürerseniz:

• Tarımsal üretimle endüstriyel üretimin büyümeye katkılarındaki nitelik farklılığını,

• Endüstriyel üretimi yaratan teknolojik gelişmelerin eşitsizlikleri nasıl hızlandırdığını,

• Hiçbir sonlu sistemin sonlu alt sistemlerinin sonsuza dek büyüyemeyeceğini,

• Kriz zamanlarında kamu borçlarındaki artış eğiliminin güçlenmesini,

• Yüksek kaldıraçlı borç ve riski uzaklaştırmanın yol ve yöntemlerini,

• Refahın sürekli genişleyen bir iktisadi cennet olmadığını,

• Tüketim toplumunun küresel niteliğini,

• Emek verimi ile işsizlik arasındaki etkileşimi,

• İklim değişikliği ve büyüme arasındaki bağlantıları,

• Durgunluğu aşmada ekonominin nasıl finanse edilmesi gerektiğini,

• Ölçeklendirmenin ekonomik yaşamı yönetmedeki anlamını,

• Makroekonomik büyüklüklerin neler olduğunu,

• İş modeli ile büyümenin bağlantısal bütünlüklerini,

• Hizmet üretimi ile büyüme bağlamanı,

• Emek ve sermaye verimliliklerinden ne anlamak gerektiğini,

• Gerekli yatırım kompozisyonunu belirleyen etkenleri,

• Sonsuza dek tüketim algısının neden çıkmaz yol olduğunu,

• Zamanın ruhunun “keten gömlek” giymeyi nasıl prestij haline getirdiğini,

• Değişimin esas olduğunu; bu bağlamda içsel değerlerin yükselişini, gönüllü sadecilik eğilimini,

• Baskın yapıların olumsuz etkilerini; toplutaşıma sistemi yerine özel ulaşımın özendirilmesini, araçların yayalara üstünlüğünü, enerji arzı desteklerinin işlevselliğini, atık değerlendirmenin önemini, devlet mesajlarının olumlu ve olumsuz etkilerini, hukuk ve medya etkileşiminin refaha etkilerini kavrayabilir; söylenen her söze inanma yerine, toplumsal refaha katkısı olanları ayırt edebilecek bilgilere erişebilirsiniz.

ADIM ADIM İLERLEMEK

“BÜYÜMESİZ REFAH” kitabının derinliklerinde adım adım ilerlerseniz çok sayıda ders çıkarabilir; yerleşik doğrularınızı sorgulama imkânı bulabilirsiniz:

• Devletin mesajlarında doğru ve dürüst olması gerektiğini,

• Tüketimin sosyal mantığını değiştirmenin bireysel değil, hepimizin ortak sorunu olduğunu,

• Değişim istense de sürdürülebilir bir hayat tarzını seçmenin zorlukları olduğunu,

• Sosyal yapıların insanların değer ve davranışlarını değiştirebildiğini,

• Araçsal tedbirlerden çok sosyal yabancılaşma ve umutsuzluğa daha çok dikkat edilmesi gerektiğini, • Eşitsizlik artıkça toplumdaki kaygıların da arttığını, sistematik eşitsizlikle mücadelenin kaliteli yönetim göstergesi olduğunu,

• Kamu yatırımlarının ekonomik dayanıklılığı artırmaya yönelik olmasının gereğini,

• Özel ve kamu yatırımları arasındaki dengenin gözetilmesinin değerini,

• Ekolojik sınırları bilinen bir gelişme çizgisi izlemenin yararını,

• Kalıcı refaha ulaşmanın, insanların -belirli sınırlar dahilinde- gelişme kapasitesi yaratılmasına bağlı olduğunu,

• Ekonomiyi onarma ustalığının refahı korumadaki etkilerini,

• Ekolojiyi anlayan ve kavrayan makroekonomik politika üretmenin anlamını,

• Gelirin adil dağılımında çoğulcu toplumların başarısını kavramınıza katkısını öğretecektir.

KRİZLERİ FIRSATA DÖNÜŞTÜRMEK İÇİN

EKONOMİSİNDE dayanıklı yapı oluşturamamış bizim gibi kalkınmakta olan ve sürekli geçişler yaşayan bir toplumda, Büyümesiz Refah kitabında Tim Jackson krizleri fırsatlara dönüştürmenin ipuçlarını da paylaşıyor. Özetle diyor ki, ekonomik krizler değişime yatırım yapmak için bize fırsat kapıları açar. Toplumu onlarca kendini hasta eden kısa dönemli bakışlardan arındırılabilir. Kalıcı bir refah yaratmanın zorlu bir yolda ilerleme olduğu bilincini yükseltebilir.

Krizleri fırsatlarından yararlanarak dayanıklı bir ekonomi ve kalıcı bir refah yaratmak istiyorsak, devrim yapan sosyal dönüşüm yolunu izlemenin önemi, limitleri belirlemenin erdemi, ekonomik modeli sürekli onarmanın değeri, dışsal etkenlerin içselleştirilmesi gibi bir dizi fırsat alanının farkındalığı artabilir.

Kalıcı bir refah hepimizin hedefi. Büyümesiz refah kitabını değerli kılan, yazarın kişiliğinden kaynaklanan entelektüel özellikleridir: Genel kitlelere yaşam sürecinde farklı pencerelerden bakmanın önemini anlatıyor. Herkesin yararına olacak konuları irdeliyor. Ezberlerin peşinde giden bir anlayışla değil, alışkanlıkları sorgulayan bir patikada zorlu bir ilerlemenin izini sürüyor. Güncel pratiğin ve popülizmin kolaycılığına prim vermiyor. Ve en önemlisi, krizleri fırsatlara dönüştürmek için uyarıcı düşüncelerini paylaşıyor. Bize sadece okuma sabrı göstererek anlamak kalıyor.