Buğdayda kriz endişesi ticaret dinamiklerini değiştiriyor

Dünya ekonomisinde çarkları durma noktasına getiren COVID-19'a yönelik tedbirler çerçevesinde ülkeler seyahat kısıtlaması, karantina, sınırların kapatılması ve sokağa çıkma yasağı gibi çeşitli önlemlere başvururken, salgının tarımsal üretim üzerinde etkileri de ortaya çıktı. Birçok ülke bir gıda krizinin eşiğine geldi ve kendilerini olası kıtlık riskinden korumak için tarımsal ürün ve gıda ihracatına çeşitli sınırlamalar getirdi. COVID-19 ile yapılan bu mücadele özellikle buğday piyasasındaki fiyat ve ticaret dinamiklerini değiştirmeye başladı.     

Dünyanın önde gelen gıda ihracatçıları iç piyasada talebi karşılamak ve fiyatları kontrol altında tutmak amacıyla başta buğday olmak üzere birçok hububat ve tarım ürününün ihracatına yönelik yasaklar açıkladı. Bazı ülkeler de içeride bir kıtlık yaşanmasını önlemek için liberalleşme tedbirleri alarak ithalat tarifelerini elimine etti. Salgının orta ve uzun vadedeki sosyal, ekonomik ve politik etkilerinin analiz edilmesi için henüz erken olsa da yapılan analizler, tahıl piyasalarında pandeminin etkilerinin süreceğine dikkat çekiyor. Ülkeler de olası krize karşı tetikte ve salgın nedeniyle birçok ticari tedbire başvuruyor.

Birçok ülke tetikte

• Rusya: Yılda yaklaşık 34 milyon tonla dünyanın en büyük buğday ihracatçısı konumunda bulunan Rusya, buğday ve mısır başta olmak üzere bazı tahıl ürünlerinin ihracatını 1 Temmuz tarihine kadar, Avrasya Ekonomik Topluluğu üyesi ülkeler hariç, yasakladı.

• Fas: Kuraklık ve Koronavirüs salgınının etkileri nedeniyle fiyat istikrarı sağlamak amacıyla yıl sonuna kadar yumuşak buğday, durum buğdayı, mercimek, nohut, fasulye ve bakla ithalatında vergiyi askıya aldı.

• Pakistan: Yerel piyasada buğday fiyatlarının artması üzerine buğday ithalindeki vergileri belirsiz bir süreliğine kaldırma ve buğday ihracatını yasaklama kararı aldı. Ülkenin tarım uzmanları, aşırı yağışlar dolu ve sert rüzgarlar nedeniyle buğday üretiminin darbe almasının ülkenin buğday ve un kriziyle karşı karşıya olduğu uyarısı yapıyor.

• Hindistan: Hükümet resmen pirinç ihracatını yasaklamasa da pirinç satıcıları uluslararası kontratlara imza atmayı durdurdu.

• Kırgızistan: Şeker, yağlı tohum, un, buğday ihracatını 22 Eylül’e kadar durdu.

• Tacikistan: Birçok hububatın, buğday, pirinç ve un ihracatını belirsiz bir süre için durdurma kararı aldı.

• Belarus: Bazı buğday ürünlerinin ihracatını 3 Temmuz’a kadar yasakladı.

• Ukrayna: Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından olan ülke gerekli görürse buğday satışına yasak getirebileceğini bildirdi.

• Kolombiya: Mısır ve soya fasulyesi ithalatında tarifeler 30 Haziran’a kadar kaldırıldı.

• El Salvador:  Pirinç, mısır, fasulye gibi ürünlerde ithalat vergilerini indirdi ya da kaldırdı. Tedbirlerin ne zamana kadar süreceği açıklanmadı.

• Moğolistan: Buğday, pirinç, şeker, nebati yağ ithalatında vergiler askıya alınırken, bu ürünlerde KDV uygulamasına da 30 Haziran’a kadar ara verildi.

• Moritanya: Buğday ithalat tarifeleri belirsiz bir süre için askıya alındı.     

Gıda krizi riski sürüyor     

Analistler, “COVID-19 salgınının etkilerinin gıda sektörlerinde farklı derecelerde hissedildiğini ancak en büyük etkinin buğday gibi tahıllarda ortaya çıktığını söylüyor. Gıda uzmanları, “Gıdada kriz riskinin devam etmesi nedeniyle pandemiye karşı uluslararası toplum tetikte ve gerektiğinde tepki vermeye hazır olmalı” uyarısı yapıyor.

Küresel tahıl ticareti 2021’de 433 milyon tona çıkacak

FAO, Gıda Görünüm Raporunu yayınladı. FAO, 2020/21'deki küresel gıda piyasalarının durumunun COVID-19 nedeniyle hâlâ belirsizliğini koruduğunu bildirdi. Ancak buna karşın FAO'nun 2020/21 sezonu için ilk tahminleri, rahat bir tahıl arz ve talep durumuna işaret ediyor. 2020/21’de dünya tahıl ticaretinin, 2019/20’ye göre yüzde 2.2 artarak (9.4 milyon ton) 433 milyon ton olarak gerçekleşmesi öngörülüyor ve tüm büyük tahılların ticaretinde beklenen artışla yeni bir rekor kırması bekleniyor.

- Buğday piyasalarına bakıldığında Agricultural Market Information System (AMIS) da benzer şekilde ticaretin hızlanmasını öngörüyor. AMIS’e göre, 2020/21’de İran, Sudan ve Mısır’ın ithalatını artırması buğday ticaretini destekleyecek. AB, Rusya ve Ukrayna’nın ihracatındaki kısıtlamalara karşın Avustralya, Arjantin ve Kanada’nın ihracatında ise artış beklentisi var.

- Mısır ticaretinin de gelecek sezon görece düşük fiyatlar ve ihracata yetecek stok yardımıyla bu sezona kıyasla artabileceği belirtiliyor.

- Pirinç ticaretiyle ilgili projeksiyonlar da ihracat için yeterli stok oluşturulması nedeniyle büyümeye işaret ediyor.

- Soya fasulyesine bakıldığında 2020/21’de ticaretin Çin’in talebiyle yüzde 2-3 artacağı tahmin ediliyor. Küresel soya fasulyesi ticaretindeki artıştan en büyük payı ABD’nin alacağı hesaplanıyor.

- Yağlı tohumlarda bastırılmış talep beklentilerine rağmen FAO, 2020-2021’de arzın talebe göre dar kalabileceği tahmininde bulunuyor.