At üstünde akrobasi gösterisinin yer aldığı fuar kapılarını açıyor

Türkiye Atçılık Camiası’nın tüm bileşenleri EQUIST Uluslararası At ve Binicilik Fuarı’nda buluşuyor. Camia’nın tesis, yem, ilaç, sarf malzemesi başta olmak üzere tüm ihtiyaçlarının sergileneceği, sektörün sorunları ve çözüm önerilerinin tartışılacağı ve atlı gösterilerin sahne alacağı buluşma öncesi sektör hakkında bilgileri bir araya getirmek istedik.

Yılda 450 at yarışı düzenleniyor

Türkiye’de at yetiştiriciliği, ıslahı, yarışlar, kayıtlar, aşı, aşım dahil tüm kontrol ve yönetim Tarım Bakanlığı uhdesinde bulunmaktadır. Bakanlık çeşitli kurumları bu hizmetlerin sürdürülmesinde görevlendirmiştir. At yarışları, Yüksek Komiserler Kurulu yönetiminde Türkiye Jokey Kulübü (TJK) tarafından düzenlenmektedir.

Yarışlar 10 hipodromda, gece yarışları dahil yılda toplam 450 adedi bulmaktadır. Bu yarışlarda koşmak üzere yılda ortalama 6 bini aşkın tay doğmakta, bunların bir kısmı yarışamamakta ancak ortalama 8 bin at yarışabilecek şekilde çalışmaktadır.

TJK, 7 şehirde aşım ve hara, üç tesiste de pansiyonerlik hizmeti vermektedir. 2 bin 327 personel ile sürdürülen bu hizmetlerin yanı sıra yarış alanında ganyan bayileri dahil olmak üzere yaratılan eko sistemle bir milyonu aşkın insan geçimini sağlamaktadır.

Ot, yem, talaş, ilaç, atların bakım ve tutumları için gerekli malzemeler, alt yapı ve tesislerin inşası, bakımı, tutumu derken çok önemli bir iş kolu olarak sürdürülen yarış atçılığının bir yandan da sağladığı sosyal faydaları memnuniyet doğurmaktadır. İstanbul gibi bir metropolde Veliefendi, çok önemli bir soluklanma alanıdır.

Hipodromlar sayesinde bunun gibi 9 şehirde daha insanların yeşil ve toprakla buluşma şansı vardır. İnsanlar yarış günleri dışında da hipodromlarda piknik yapabilmekte, açık alanda yapılabilecek günlük sportif aktivitelerini gerçekleştirmektedir. Yanı sıra TJK tarafından, uzmanlar eşliğinde ücretsiz olarak sürdürülen hipoterapi hizmeti çok sayıda çocuğun sağlık ve gelişim sorununun giderilmesine katkıda bulunmaktadır.

Özel donanımlı aracı ile gezici hizmetler de veren TJK sayesinde pek çok çocuk, atlarla tanışma, ata dokunma ve ilk at biniş deneyimi elde etmektedir. TJK aynı zamanda apranti ve seyis okulu ile sektöre çok sayıda nitelikli eleman kazandırmaktadır. Bu arada yarış atçılığına yönelik başka dernekler de başarılı çalışmalar ve hizmetler vermektedir.

Spor atçılığında 150 kulüp var

Spor atçılığı ise Türkiye Binicilik Federasyonu (TBF) yönetiminin altındadır. Hemen her şehrinde özel ve yerel yönetimler tarafından kurulmuş binicilik kulüpleri bulunan Türkiye’de federasyona bağlı 50’yi aşkın kulüp hizmet veriyor. Federe olamamış kulüplerle birlikte bu sayı 150 dolayındadır. Bu kulüplerde at ve binicilik eğitimleri verilmektedir. 2 bin kadar lisansı sporcu aktif olarak binicilik yaparken, 4 bini aşkın kişi de müsabık olmaksızın sportif amaçla at binmektedir.

TBF; at terbiyesi, engel atlama, pony, atlı dayanıklılık, üç günlük yarışma olmak üzere beş dalda faaliyet gösteriyor. Halen 2024 faaliyet takviminde 50 yarışlık bir program yer almaktadır. Federasyon tarafından aynı zamanda hakem ve antrenörlük eğitimleri verilmektedir. Özel çiftliklerde 5 bin dolayında ahır, amatör binicilik amaçlı atların barınması için hizmet vermektedir. TBF, Türkiye’de sportif atçılığın geliştirilmesi için bu faaliyetlere erişimi kolaylaştırmak amacıyla atlı dayanıklılık ve pony dallarına özel önem vermektedir.

Yılkıların destek şart

Belli bölgelerde yoğunlaşan yılkı atları ise kanayan bir yaradır. Canik, Uzunyayla, Kula gibi yöresel tanımlarla ayrılan bu atların soyları neredeyse tükenmek üzeredir. Samsun ve Kayseri başta olmak üzere varlığını sürdürmeye çalışırken yaşam alanları daralan yılkı atları aynı zamanda soy içi üreme nedeniyle giderek boyutlarını ve formunu yitirmektedir. Zaten varlığını sürdürmekte zorlanan yılkı atlarının bir de kötü niyetli olarak yakalandığı, kesildiği, öldürüldüğü gibi haberlere rastlanmaktadır.

ABD’de ‘quarterhors’ olarak tanımlanan ve çoğunluğu yabani hayattan koparılıp evcilleştirilerek insanların hizmetine sunulan yılkılar, aynı zamanda bir turizm objesi olarak değerlendirilmektedir. Bu atlarla yapılan gösteriler, gezintiler, yarışmalar, gözlem turları büyük ilgi görmektedir. Elde edilen gelir de bazen filmlere ve belgesellere de konu olduğu gibi yılkı atlarını gözleme, ihtiyaçları olduğunda onlara gıda, sağlık ve ulaşım yardımında kullanılmaktadır. Gönüllü ve resmi kurumlar yılkıları ülkenin bir zenginliği olarak görmekte, korumak ve geliştirmek için çalışmaktadır. Sahiplendiği halde doğal yaşamında kalabilen bir yılkı atları kitlesi özgür yaşamın olduğu kadar, ABD’nin de sembollerinden biridir.

AT ÜZERINDE OYNANAN OYUNLAR

Geleneksel at ve binicilik faaliyetleri Anadolu’da belli bölgelerde yaygın şekilde sürmektedir. Rahvan ve cirit başta olmak üzere gökbörü de oynanmaya devam etmektedir. Takım olarak oynanan cirit, Uşak, Sivas ve Erzurum gibi illerimizde yoğun ilgi görmektedir. Rahvan ise daha yaygın bir şekilde yapılmakta olup, yöresel yarışlar büyük ilgi toplamaktadır. Çeşitli sivil toplum kuruluşları, dernekler ve vakıflar kanalıyla at üzerinde oynanan geleneksel oyunlarda son dönemde artış olması sevindirici gelişme olarak tarif edilebilir. Anadolu’da çok azalsa da kişisel ulaşım ve çiftçilik amaçlı at yetiştiriciliği devam ediyor. Çok sınırlı düzeyde de olsa düğünlerde, bayramlarda hız yarışları yapıldığı da oluyor.

Türkiye yarış atçılığı verileri

*Yaklaşık 2 bin 100 çiftlikte, 21 bin adet damızlık at ve tay ile yetiştiricilik faaliyetleri gerçekleşiyor.

*7 farklı şehirde konumlanmış hara ve aşım istasyonları buluyor.

*TJK tarafından 2022 yılı aşım sezonunda 13 adet TJK aygırı ve 40 adet misafir aygır olmak üzere toplam 53 adet safkan İngiliz aygır ile tamamı misafir aygır olan 22 adet safkan Arap aygır tarafından aşım hizmeti ve toplam 3 bin 779 adet kısrağa aşım yaptırıldı.

*2023 yılı aşım sezonunda kurum tarafından 15 adet TJK aygırı ve 41 adet misafir aygır olmak üzere toplam 56 adet safkan İngiliz aygır ile tamamı misafir aygır olan 18 adet safkan Arap aygıra aşım hizmeti verildi. Yani toplam 4 bin 49 adet kısrağa aşım yaptırıldı.

*2024 yılında at yarışlarında toplam dağıtılacak yarış ikramiyesi yaklaşık 4 milyar TL’yi buluyor. n 2023 yılında koşan toplam at adedi 6 bin 891 (3829 İngiliz ve 3062 Arap), 2024 yılında idmanda olan toplam at adedi 8 bin 50 (4803 İngiliz ve 3247 Arap) oldu.