Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi’nde 150 milyar liralık limitin 73,3 milyarı kullanıldı

MEHMET KAYA

Türkiye’nin cari açığını azaltacak, kritik teknolojilerde ve rekabet avantajı sağlayacak alanlardaki yatırımların için 2020 Haziran ayında başlattığı Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi (YTAK) uygulamasında 150 milyar TL’ye kadar tahsis olmasına karşılık fiili gerçekleşme 73 milyar 341 milyon TL olarak gerçekleşti.

Merkez Bankası’nın 2 yılı ödemesiz, 10 yıl vadeli, proje başına 400 milyon TL’ye kadar verdiği kredi, hem OVP’de, hem de son yapılan Ekonomi Koordinasyon Kurulu’nda yeniden konu edildi. Mart ayında dönemin Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu, 800 dolayında firmaya 150 milyar TL kredi tahsis edildiğini açıklamıştı. Merkez Bankası verilerine göre, tahsisin ötesinde yatırımın gerçekleşme durumuna göre fiili olarak çekilen krediler 2023 içinde çok yüksek oranda artsa da yılın ikinci çeyreğinden itibaren kullanım hızında yavaşlama gözleniyor. Bu durum, yatırımcı şirketlerin yatırımlarını yavaşlatma ihtimalini akla getiriyor.

Kredi tahsis edilen firmaların çekebildiği toplam tutar, 22 Eylül itibariyle 73,3 milyar TL’ye ulaştı. Merkez Bankası verilerine göre 2021 sonunda 2,3 milyar TL olan fiili kredi kullandırımı, 2022 sonunda 29 milyar TL’ye ulaştı. Gelinen seviyeye bakıldığında, 2023 yılı içinde 44 milyar 339 milyon TL kredi fiilen çekilmiş oldu. YTAK kredileri, teşvik belgeli yatırımlara verildiği için, hepsi Resmi Gazetede yayımlanan teşvik belgesi listesi arasında bulunuyor ancak YTAK ile finanse edilenlerin hangileri olduğu açıklanmıyor. Bu projelerin önemli bir kısmının aynı zamanda proje bazlı teşvik sistemi ile yatırım yapan projeler olduğu tahmin ediliyor. YTAK kredi paketinin, ithal ikamesi sağlama yanında, stratejik öncelikli, ihracatı artırıcı ve yüksek katma değerli olması kriterleri gözetilerek kullandırılması amacı daha önce açıklanmıştı.

Kredi tahsisine yönelik kararlılık devam edecek mesajı verildiği

Yakın zamanda YTAK kredilerinin devam edeceği yönünde mesajlar verilirken, Orta Vadeli Programda, örtülü de olsa “daha da etkinleştirilmesi gereğine” işaret edilerek dikkat çekilmişti. OVP’de, Fiyat İstikrarı bölümünün politika tedbirleri arasında, “YTAK, kredi politikası parasal sıkılaştırma sürecini gözetecek şekilde, üretken sektörlerde ihracatı destekleyici ve yüksek katma değerli ürün gruplarına yönelik mevcut yatırım teşvik sistemiyle entegre bir biçimde seçici ve odaklı olarak daha etkin uygulanacaktır” denildi.

Fiili gerçekleşmeye göre tahsisli kredi kullandırılıyor

YTAK kredisi, kriterlere uygun ve hali hazırda teşvik belgesi almış bir yatırıma Kalkınma Yatırım Bankası aracılığıyla kullandırılıyor. Teşvik belgeli yatırımlar olduğu için, Merkez Bankası’nın tahsis aşamasındaki kriterlere uygunluğuna bakmak dışında, fiili gerçekleşme, yatırımın ilerleyip ilerlememesi gibi unsurlara ilişkin sorumluluğu bulunmuyor. Merkez Bankası sadece tahsis ettiği kredinin fiili gerçekleşmeleri sonrası ödemesini gerçekleştiriyor. Kredi riski de Kalkınma ve Yatırım Bankası üzerinde bulunuyor. YTAK kredilerinde yaklaşık 30 milyar TL, turizm, 15-20 milyar TL aralığındaki kısmı da deprem bölgesi için ayrılmıştı. Tahsisatın çok büyük bir kısmının yapıldığı belirtiliyor. Ulaşılan tahsis tutarına yönelik yönelik iki açıklama 28 Mart ve 29 Mart 2023 günlerinde yapılmıştı. 28 Mart günü TCMB Genel Kurulunda konuşan o dönem Merkez Bankası başkanı olan Şahap Kavcıoğlu, 67 ilde 740 sanayi ve turizm yatırımına 111 milyar 470 milyon TL’lik kredi tahsisi yapıldığını açıklamıştı.