Borsaya giren her yatırımcı kazanıyor mu?

Şenay ZEREN

Küresel piyasalardan pozitif ayrışan Borsa İstanbul rekorlarla dolu bir yılı geride bırakırken, yatırımcı sayısındaki artışla da göz doldurdu. Borsa, 2022 yılını yüzde 194 değer artışıyla tamamladı. Reel getiri açısından bakıldığında da yatırımcısına kazandıran tek yatırım aracı oldu. Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) verilerine göre, 2022 yılında borsa yatırımcısı 1 milyon 427 bin 457 kişi artışla 3 milyon 749 bin 409 kişiye yükseldi.

Uzmanlar 2023 yılında Borsa İstanbul’da, 2022 yılında yaşanan yükselişler kadar sert değer kazançları beklemedikleri konusunda birleşiyor. Borsa’da 2023 yılının ilk ayında aşağı yönlü sert hareketler yaşanırken, yıl başından bu yana yatırımcısına yüzde 6’nın üzerinde kaybettirdi. Hisse senedi piyasasındaki yatırımcı sayısına baktığımızda ise; 20 Ocak’ta açıklanan MKK verilerinde, 2023 yılında borsa yatırımcı sayısı 143 bin 493 kişi artışla 3 milyon 892 bin 902 kişiye yükseldi.

Borsa İstanbul’daki rekor üzerine rekor yükselişleri takip eden kişiler hisse senedi yeni yatırımcısı olurken; diğer taraftan ‘Kendini yükselen enflasyondan korumak isteyen yatırımcılar borsaya sığındı’ demek de yanlış olmayacak.

Bu süreçte finansal okur yazarlığı yeterli olmayan bir çok kişi de borsaya girdi. Uzmanlar, 2022 yılında bilinçsizce hisse senedi piyasasına yatırım yapan kişilerin kazanmış dahi olsalar, 2023 yılında daha çok şansa ihtiyaçları olduğunu belirtiyor ve doğru şirket seçiminin önemini vurguluyor. Şirketlerin faaliyet raporlarını, finansal tablolarını ve araştırma şirketlerinin raporlarını takip etmek yatırımcılar için hayati önem taşıyor.

Tuncay Turşucu, doğru şirket seçimi konusunda “Beklentisi ve hikâyesi olan şirketlerin, uygun piyasa çarpanlarından yapılan yatırımlar gelecekte büyük getiriler sağlayabilir. Henüz geleceği fiyatlamamış ve hikayesi olan şirketler doğru şirketlerdir” diye belirtirken; Gökhan Uskuay ise, “Şirketlerin, sektörlerin döngüleri vardır. Bu döngüleri takip etmek için dünya, ülke ekonomisi ve politikalarını takip etmek zorundasınız” şeklinde uyarıda bulundu.

Yatırımcılara, zirve seviyelerden yatırım aracı satın alımlarının risklerini, panik satışlarından uzak durmak gerektiğini ve herhangi bir zarar halinde bulunan sosyal statüyü etkileyecek kadar yüksek miktarlarda yatırım yapılmasının yanlış olduğunu da ayrıca vurgulamış olalım.

Doğru şirketi nasıl seçmeliyiz?
Tuncay Turşucu - Tuncay Turşucu Araştırma ve Danışmanlık Kurucusu

Özellikle pandemi dönemi ile başlayan süreçte hisse senedi piyasalarına ilgi yükseliş gösterdi. Pandemiden sonra 2022 yılında ise, borsaya yine güçlü girişler oldu; yeni açılan hesap sayıları hızla arttı. Bu artışta hem uygulanan ekonomi politikalarından dolayı mecburi istikametin borsa olması etkili olurken, aynı zamanda çok güçlü yükseliş performansları cazibe merkezi olmasını sağladı. Açıkça söylemek gerekirse, 2021 yılının 10 aylık dönemi dışında son 3 yılda borsa endeksinde çok ciddi bir performans gördük.

Sayısız milyonerler ordusu yaratıldı

Değerinin çok üzerine çıkan hisseler oluştu. Bu dönemde sayısız milyonerler ordusu yaratıldı. Özellikle 2022 yılında borsada para kazanmak için neredeyse bilgi sahibi olmanıza gerek yoktu. Bunu şunun için söylüyorum. Son bir iki yılda borsa ile yeni tanışmış kişiler, borsanın yükselen ve pembe yüzünü gördü. Neredeyse hiç düşüş görmediler. Oysa piyasaların doğasında yükselişler olduğu gibi düşüşler de olacaktır. Özellikle yüzde 200 yükselmiş bir 2022 yılının ardından 2023 yılında borsadan aynı derecede bir performans beklemek çok mantıklı olmayabilir. 2022 yılının yüksek kazançları 2023 yılı üzerinde bir baskı yaratabilir.

Borsa aslında sizin aynanızdır

Peki, ‘Borsaya her giren kişinin kazanç veya kayıp derecesini kendi yatırım yöntemi ve bakış açısı belirler. Borsa aslında sizin aynanızdır kazanır mı?’ Elbette hayır. Aslında. Siz ne iseniz borsa odur. Oyun oynamak istiyorsanız, borsa size hadi gel oynayalım der. Kumar oynamak istiyorsanız, borsa önünüze zarları getirir hadi at bakalım der. Yatırım yapmak istiyorsanız borsa bütün kapılarını size açar hadi yatırım yapalım der. Burada önemli olan siz ne istiyorsunuz. İşte sizin ne istediğiniz, borsadaki kayıp ve kazançlarınızı belirler. Bu nedenle her giren kazanamaz.

Uzun vadeli yatırımlarda çok ciddi getiriler elde edilmiştir

O zaman doğru şirketi nasıl seçmeliyiz? Nasıl kazanabiliriz? Borsada büyük kazançlar uzun vadeli yatırım ile elde edilebilir. Borsa yüksek kalitede bir yatırım yeridir. Hikayesi olan, büyüyen, iyi yönetilen şirketlerde uzun vadeli yapılan yatırımlarda her zaman enflasyon, dolar veya faizin rekabet edemediği çok ciddi getiriler elde edilmiştir. Çünkü değer uzun vadede oluşur ve bunun için de sabır gerekir. Yatırımcıların öncelikle bir hisse aldıklarında fiyatı artan düşen bir kağıt parçası almadıklarını, buna karşılık şirketin yaptığı ticarete ortak olduklarını anlamaları gerekir. Bu bakış açısı ile bakmaları gerekir. Ancak bu durumda, beklentisi olan, büyüme hikayesi olan şirketlerde birkaç yıl sonrasında büyük getiriler elde edilir.

Henüz geleceği fiyatlamamış şirketler doğru şirketlerdir

Yatırımcıların doğru şirkette olmaları için, araştırma raporlarını okumalarını tavsiye ederim. Şirketlerin faaliyet raporlarını okumaları, şirket yetkililerinin verdiği röportajları takip etmeleri kendilerine hem büyük fayda hem de büyük bilgiler verecektir. Bunların dışında yanılgıya düşülen en önemli noktalardan birisi şudur: İyi veya kötü şirket olmak başka bir konudur, ucuz ya da pahalı olmak başka bir konudur. Bir şirket çok iyi olabilir ama pahalı da olabilir. Pahalı bir noktadan bir şirkete yatırım yapmak, gelecekteki getiriler açısından ekonomik olmayabilir. Maalesef bu konu borsada çok yanılgıya sebep oluyor. Bu nedenle beklentisi ve hikâyesi olan şirketlerin, uygun piyasa çarpanlarından yapılan yatırımlar gelecekte büyük getiriler sağlayabilir. Henüz geleceği fiyatlamamış ve hikayesi olan şirketler doğru şirketlerdir.

Ülke ekonomisi ve politikalarını takip etmek zorundasınız
Gökhan Uskuay - Allbatross Portföy Fon Yöneticisi

Borsa bir ticarettir, biri tarafın kazanıp bir tarafın kaybedeceği gibi herkesin kazanıp herkesin kaybettiği dönemlerde vardır. Pandemi sonrasında üç haneli seviyelere yaklaşan enflasyona karşılık tek haneye düşen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) faizi ile herkesin kazandığı bir dönemi getirmiştir. Yüksek negatif reel faiz risk alma iştahını yükseltmiştir. Bu tür dönemlerde yüksek para girişi ve yeni katılımcılar ile desteklendiği için doğru ve yanlış algısı ortadan kalkar. İyi kötüye, doğru yanlışa karışır. Borsaya yeni giren yatırımcılar daha önce kaybetme tecrübesi yaşamadıkları için borsaya her giren kazanıyor algısı piyasada pekişti.

Bu gelişmelere dikkat

Doğru yanlış şirket yoktur. Şirketlerin, sektörlerin döngüleri vardır. Bu döngüleri takip etmek için dünya, ülke ekonomisi ve politikalarını takip etmek zorundasınız. Pandemi döneminde beyaz eşya ve otomotiv sektörü tedarik sıkıntısı nedeniyle rekor satışlar yaşarken, enflasyon sonrasında artan emtialar girdi fiyatlarını yükseltmiş ve bu sene oldukça kötü bir performans göstermesine neden olmuştur. Yine yatırım döngüsüne yeni bir giren şirket, net nakit çıkışı ve finansman yükü nedeniyle kötü bir finansal görüntü gösterebilir ama yatırımın sona ermesi ile yaratılan nakit başka bir döngünün başlamasını sağlar.

Şirketin finansal ödeme kabiliyeti, borçları ve nakit dengesine dikkat edilmelidir. Şirketin operasyonel nakit yaratamaması gelecek dönemlerde döngüler ne olursa olsun gelir ve nakit yaratmasını engelleyecek temel unsurlar olacaktır. Doğru sektör ve şirket seçimi, ekonomik politikaların takibi önemli bir zamanda gerektirir, profesyonellerden yardım almalı ya da yönetimine bırakmak en doğru tercihtir.