OHAL nedir? Olağanüstü hal nasıl ilan edilir? OHAL ilan edildiğinde ne olur?

Olağanüstü hâl ya da kısa adıyla OHAL, olağanüstü bir yönetim düzeninin gerekli olduğu doğal afet, tehlikeli salgın hastalık, ekonomik bunalım, kamu düzenini tehlike altına sokan yaygın şiddet vakaları gibi durumlarda başvurulan uygulamadır.
Uluslararası hukuk açısından bakıldığında olağanüstü hâl durumunda özgürlükler ve haklar kısıtlanabilir. Örneğin bir hükûmet bir kişiyi yargılama olmaksızın alıkoyabilir. Kanunlarla belirlenmiş olan, temel özgürlükleri içeren "sınırlanamayan haklar" kapsam dışıdır.

 OHAL ilan edildiğinde ne olur?

OHAL ilan edildiğinde şu uygulamalar hayata geçirilebilmektedir;

-Belirli bölgelerde ve saatlerde kişilerin dolaşmasını veya toplanmasını yasaklama

-OHAL bölgesine dışarıdan giren kişilere karşı önlem alınması

-Kapalı veya açık herhangi bir bölgede toplanılması veya görüşülmesini yasaklama

-Ruhsatı olan tüm silahlara el konulması ve yasaklanması

-İşçilerin iyi niyet kurallarına uymaması sonrası cezalandırılması

-Kişilerin tüm eşyalarının detaylı olarak aranması ve tehlike oluşturabilecek eşyalara el konulması

-Sesle yapılabilecek herhangi bir kaydın yayınlanmasını ve paylaşılmasını engelleme

-Kesici ve delici eşyalarının taşınmaması ve el konulması

-Her türlü bulunan cephanelerin toplatılması ve el konulması

-Kişilerin toplantı yapması veya bir alanda toplanması sonucu kalabalığın dağıtılması

-Dernek faaliyetlerinin belirlenen süre boyunca durdurulması

-Gazete, dergi veya broşür ürünlerinin basılmasının yasaklanması, dağıtılması ve toplanılması

OHAL nasıl ilan edilir?

Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun başgöstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması, tabiî afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir.

Olağanüstü hal ilanı kararı, verildiği gün Resmî Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.

Türkiye’de OHAL

1982 anayasasının 119-122 maddelerine göre Türkiye'de dört farklı türde sıra dışı yönetim vardır. Bunlar sıkıyönetim, olağanüstü hâl, seferberlik ve savaş hâlidir. 121. maddeye göre: "Anayasanın 119 ve 120’nci maddeleri uyarınca olağanüstü hâl ilânına karar verilmesi durumunda, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur ve kabulü doğrultusunda bu karar Resmî Gazetede yayımlanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, olağanüstü hâl süresini değiştirebilir, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hâli kaldırabilir. Türkiye tarihinde üç kez genel olağanüstü hâl ilân edilmiştir. 1978 ila 1983 arasında sıkıyönetim olağanüstü hâl ile değiştirildi ve Kasım 2002'ye kadar yürürlükte kaldı. 20 Temmuz 2016'da Türkiye askerî darbe girişimi sonrasında Türkiye genelinde 3 ay süreyle olağanüstü hâl ilân edildi. 21 Temmuz 2016 saat 01.00 itibarıyla olağanüstü hâlin geçerli olması mecliste 115'e karşı 346 oyla kabul edildi. 20 Temmuz 2016'da ilan edilip, 7 kez uzatılan olağanüstü hâl uygulaması iki yılın ardından 18 Temmuz 2018'de tamamen kaldırıldı.

En son 2023 yılı Şubat ayında Güneydoğu Anadolu civarlarında meydana gelen depremin çok ciddi hasarlara sebep olması sebebiyle bölgedeki on ilde (Sonradan Elazığ da eklenerek on bire çıkarıldı) OHAL ilan edilmiş, depremzedelere gelen yardımlara zarar vermeye kalkışanlar OHAL kapsamında tutuklanmıştır.