Bütçe

Kurumlar için yılın ilk haftası bütçe açısından çok önemlidir. Genellikle ekim ve kasım aylarında üst yönetimin kabulleri (Döviz kuru, büyüme oranı, stratejik kararlar…vs.) doğrultusunda hazırlanmaya başlanan bütçe, bir önceki yılın kapanış tutarlarının netleşmesiyle (Ciro, satış adetleri, stok…vs.) birlikte, bir sonraki yılda planlanan bütçenin gerçekleşip, gerçekleşmeyeceğinin ilk sinyallerini verir. Zira yılın son ayında gerçekleşen satışlar, üretim miktarları, tahsilat, borçlanma, krediler, stoklar ve benzeri önemli veriler, bir sonraki yılın bütçesinin temelini oluşturur.

Kurumlarda ocak ayının ilk haftasında genellikle tüm veriler güncellenir ve aynı yıl için planlanan bütçe son haline getirilerek, tüm birim yöneticilerine duyurulur.

Son yıllarda yaşanan ekonomik belirsizlikler, pazar ve rekabet koşulları kurumları bütçe yapmayı zorlaştırmıştır. Hatırlanacağı üzere 2020 yılında yaşanan Covid Pandemisi nedeniyle, birçok kurumun planlamış oldukları bütçeler gerçekleşememiştir. Sektöre veya ürettikleri ürünlere bağlı olarak, bazı kurumlarda bütçeler planlananın çok üzerinde gerçekleşirken, bazı kurumlarda ise çok çok düşük seviyede kalmasına neden olmuştur.

Kurumlarda bütçeler ne anlama geldiğini çok iyi anlamak gerekmektedir. Bütçe yapılması, bir kurumun planlanan hedeflerine ulaşmasını sağlar. Bütçe yapılması için, sadece geçmiş yıl verilerini değerlendirmek yeterli değildir. Öncelikle yurt içi ve yurt dışı pazarlardaki ekonomik gelişmeler, Gayri Safi Milli Hasılalar, kişi başı gelir, tahmini döviz kurları, pazar büyümeleri, rekabet eden şirketlerin güçleri, tüketici veya kurumların yeni beklentileri, bayi veya distribütörlerdeki gelişmeler bütçe rakamlarını direkt olarak etkiler.

Peki, bütçe hazırlamaya nereden başlanır? Bir kurumun tüm bütçe kalemlerini belirleyecek ilk bütçe satış gelirleridir. Satış gelirleri doğru tahmin edemeyen kurumların, diğer bütçeleri de şaşar. Bir kurumun planlanması gereken başlıca bütçelerine bir göz atmak gerekirse; 

• Satış bütçesi: Hangi ayda, hangi ürünün, hangi fiyattan satılacağının planlandığı bütçedir. Satış bütçesi oluşturulduktan sonra ancak diğer bütçeler yapılabilir. 

• Pazarlama bütçesi: Planlanan satışların gerçekleşmesi için yapılacak tutundurma ve tanıtım faaliyetlerinin bütçesidir. Bu bütçeye yeni ürün geliştirmek için yapılacak Ar-Ge çalışmaları da bütçeleri dahil edilmektedir. 

• Tahsilat bütçesi: Planlanan satışların tahsilatlarının ne zaman yapılacağının planlandığı bütçedir. Bu bütçe şirketin nakit akışını ve borçlanma durumunu belirler ve direkt olarak satılan malın maliyetini etkiler. 

• Üretim bütçesi: Planlanan satışlara göre üretilecek ürünler için gerekli makine, teçhizat, sarf malzemesi, üretim saatinin planlandığı bütçedir. Bu bütçe aynı zamanda İnsan Kaynakları bütçesini etkiler. 

• Satın Alma Bütçesi: Planlanan üretime göre satın alınacak hammadde, yarı mamul, malzeme, elektrik, su, gaz ve benzeri malzemelerin zamanında tedarik edilebilmesi için planlanan bütçedir. Satın alma bütçesine ayrıca kurumun tüm ihtiyaçları (Yemek, güvenlik, servis, temizlik, teknik bakım…vs.) da dahil edilmektedir. 

• İnsan Kaynakları Bütçesi: Kurumun hedeflerine ulaşabilmesi için gerekli insan gücünün hem sayısal hem de verilecek ücretler ve primlerinin planlandığı bütçedir. Bu bütçeye dış kaynak kullanımı olarak yararlanılacak danışman, uzman ve teknik personellerin de bütçesi dahil edilmektedir. Ayrıca çalışanların moral ve motivasyonlarını artırmak amacıyla düzenlenecek etkinlikler ve yetkinliklerini artıracak eğitimler de bu bütçeye dahildir. 

• Finans Bütçesi: Kurumun finansal güvencesini sağlamak için, alınacak kredi, ödemelerin ve finansal yatırımların planlandığı bütçedir. Bu bütçede, yukarıda söz edilen tüm bütçe verilerinin toplanarak, konsolide edilir, kurumun tüm gelir ve giderleri belirlenir, borç ve alacak dengesi oluşturulur, vergi, faiz ve amortisman sonrası kâr hesaplanır.

Bir bütçeyi gelecek yıl için kusursuzca planlamak çok zordur, zira dönem içinde çok değişiklikler söz konusu olabilir ve ayrıca çok fazla da değişken söz konusudur. Bütçeler yapılır, ancak belirli dönemlerde, genellikle de her çeyrekte (Üç ayda bir) revize edilebilir.