Gıda fiyatları yukarı, konut satışları aşağı
Bu hafta başında tüketim ve yatırımda ağırlığı yüksek iki sektöre, gıda ve konuta ilişkin önemli veriler geldi ve gelişmeler yaşanıyor. Öncelikle gıdadan başlayalım. Temmuz ayı tarım ürünleri üretici fiyat endeksi aylık yüzde 5, yıllık yüzde 157,89 artış gösterdi. TÜFE endeksinde de Temmuz ayında gıda ve alkolsüz içeceklerde aylık yüzde 3,15, yıllık yüzde 94,2 artış ortaya çıktı. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu’nun (FAO) küresel gıda fiyat endeksi son aylarda düşüş eğiliminde olmasına rağmen içeride bunun yansımalarını pek göremiyoruz. İthal girdi oranı çok yüksek olan tarım sektöründe, döviz kurlarında hafif artış bile maliyetlere ciddi katkıda bulunabiliyor. Kronik olarak devam eden üretimde verimlilik sorunu, dağıtımda rekabet eksikliği ve yüksek kayıp oranlarına bu çeşit maliyet unsurları da eklenince artış kaçınılmaz oluyor.
Tarım Kredi Kooperatifleri’nin etkisi ne olur?
Bu hafta, gıda fiyatlarındaki artışı frenlemek amacıyla Tarım Kredi Kooperatifleri’nin indirimli satışları da devreye girdi. İlk izlenimler Tarım Kredi Kooperatifleri’ndeki indirimli fiyatların mevcut piyasa fiyatlarının çok altında olmadığı yönünde. Önümüzdeki günlerde yeni indirimler olabilir, bilemiyoruz, ama olsa bile bu durum sadece aylık enflasyona çok kısmi bir etkide bulunur. Ana trendi değiştirmesi pek mümkün değil. Yapılan açıklamaya göre bu ürünler 1400 noktada satışa sunulacak. TÜİK’in TÜFE hesaplamasında 28 bin kadar işyerinden fiyatlar alınıyor. Tam bilemiyoruz ama bu sayının muhtemelen en az yüzde 25’i gıdadan olabilir. Bunun üzerinde olma olasılığı oldukça yüksek. Bu durumda en az 7000 noktadan gıda fiyatı alındığını varsayalım. Bunun içinde tarım kredi kooperatiflerini tamamı olsa, toplam verinin yüzde 20’si eder. Bu çok iyimser bir rakam olur, muhtemelen yüzde 10’u aşmıyordur. TÜİK daha fazla gıda işyerinden fiyat alıyorsa oran daha da düşer. En iyimser oran olan yüzde 20’yi bile alsak, her ay indirim olmadıkça etki ve yansıma çok sınırlı kalır. Tarım Kredi Kooperatifleri’nin indirimi güçlü ve sürdürülebilir olabilirse ve bu durum diğer marketleri etkilerse gıda enflasyonuna olumlu yansımadan söz edebiliriz. Tarımsal ürün üretici fiyat endeksinin sürekli yükseldiği ve yıllık artışın yüzde 157 olduğu bir ekonomide bu çok zor görünüyor. TÜFE’deki gıda artışının yüzde 94 olduğunu dikkate alacak olursak, market fiyatlarında bir düşüş değil artışı beklemenin daha doğru olduğunu görebiliriz.
Konut satışlarında düşüş eğilimi
Diğer önemli bir veri, Temmuz ayı konut satışlarına ilişkin açıklandı. Temmuz ayında satışların bir önceki aya göre yüzde 40’a yakın, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 12,9 düştüğü izleniyor. Ocak-Temmuz döneminde yıllık artışın yüzde 24 olduğunu düşünürsek, Temmuzda sert bir gerileme olduğunu görebiliriz. Temmuz ayında birleştirilen uzun bayram tatilinin bunda bir etkisi mutlaka vardır ama Haziran hariç Nisan ayından bu yana aylık bazda düşüş olduğunu, Temmuzda bunun güçlendiğini dikkate alacak olursak önümüzdeki aylarda ana eğilimin düşüş yönünde olacağını öngörebiliriz.
Konut fiyatlarında son bir yıllık reel artış yüzde 47
Aslında çok yüksek olan negatif reel faizler nedeniyle yerli yatırımcı için hisse senedi piyasası ile beraber konut sektörü çok önemli bir alternatif olmaya devam ediyor. Haziran ayı verilerine göre konut fiyatları son bir yılda nominal yüzde 160, reel yüzde 47 artmış durumda. Artış oranı son bir yıllık kur artışının da üzerine çıktığı için döviz bazında da yüzde 30 civarında bir değerlenme olmuş görünüyor. Hem yaşanan yüksek enflasyon ile alım gücünde ortaya çıkan düşüş, hem de fiyatların geldiği seviye talebi düşürmeye başlamış görünüyor. İnşaat maliyetlerinin yıllık yüzde 107 arttığı bir ortamda, önümüzdeki süreçte konut fiyatlarında TL bazlı nominal düşüşler çok sınırlı kalabilir fakat kurlardaki hareketlenme oranına bağlı olarak döviz bazında daha yüksek düşüşler görülebilir.
Konutta servet etkisi
Konut fiyatlarındaki artış, güçlü bir servet etkisi de yaratarak iç talebe destek verdi. Önümüzdeki süreçte bu etkinin azalması durumunda iç talebe de olumsuz yansımaları olacaktır.