Madencilikteki bürokratik süreçler hem uzun hem de çetrefilli

Mustafa Selçuk Çevik

KROMDER Başkan Yrd. 

Dünyada artan emtia fiyatları ülkelerin yerli kaynaklarını çok daha stratejik hale getirdi. Enerji krizi ile geçen 2022'nin ardından uzmanların yorumlarına göre 2023 bir gıda krizine sahne olabilir. Bu noktada gıda milliyetçiliği eğilimleri yükseliyor. Özellikle gübre tedariki modern tarım uygulamalarının olmazsa olmazı. Gübrenin hammaddesi ise madenlerimiz. Bugün sanayicimiz yükselen küresel emtia fiyatları nedeniyle hammaddeye finansman yetiremez hale geldi. Kısaca özetlediğimiz bu eğilimlerin tamamı madenlerin ülkeler açısından stratejik öneminin çok daha kritik düzeylere yükseldiğini gösteriyor. Bu ortamda yerli kaynaklara yönelimi hızlandırmak gerekiyor. Fakat madencilikteki bürokratik süreçlerin hem uzun hem de çetrefil olması yüzünden bugün işe başlasak; en az 2 en çok 5 yıllık bir vakit gerekiyor.

Güvenlik soruşturmasından geçiyoruz

Biz madencilere yönelik sanki “istediğimiz yerde, istediğimiz zamanda madencilik faaliyeti yapabiliyormuşuz” gibi bir algı var. Oysa gerçekler çok farklı. Diyelim ki bir maden ocağı işletmesi açmak istiyorsunuz. Ocak işlemeye başlayana kadar izin süreçlerine bakalım. Öncelikle ruhsatlandırılması planlanan alan için “Belirlenen alanın ihalelik olması durumunda” farklı, “Belirlenen alanın müracaatlara açık boş alan olması durumunda” farklı yollar izleniyor. İhaleli alan için; dosya hazırlanır, ruhsat için hak kazanılması durumunda gerekli projeler, arama ruhsat bedeli, mali yeterlilik belgeleri ile birlikte 'Yetkilendirilmiş Tüzel Kişilik' sorumluluğunda hazırlanarak, ruhsatların denetiminden sorumlu Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'ne sunulur. Proje uygun bulunursa Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın oluru alınır, ardından güvenlik soruşturması sürecine girer. Soruşturmasını uygun tamamlanmış firmalar için arama ruhsatı düzenlenir. Boş alan için ise ruhsatlandırma işlem talebi sahibine iki ay süre tanındıktan sonra aynı süreç uygulanır. 

ÇED'siz 35-40, ÇED'li 75-80 imza şart

Arama ruhsat sürecinde ise izinler için arazinin durumuna göre farklılık gösteriyor. Sondaj, yarma, kuyu vs. yapılması planlanan alan için Çevre Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve mülkiyet vasfına göre (orman, mera, şahıs arazisi, Hazine) ait izinler alınır. Bunların her biri için ayrı süreçler işler. Üretim yapılacak alan ve miktara bağlı olarak ÇED gerekli değildir veya ÇED olumlu kararı alınır. “ÇED gerekli değildir” kararlarında ilgili bölgelerde yaklaşık 8 ay-1 yıl sürecek bir onay süreci başlar. 17 ayrı kurum arasından ilgili kurumların görüşü alınır. Bu süreçte 35-40 yetkilinin imzasına ihtiyaç duyulur. ÇED olumlu kararının alınması halinde ise yine ilgili en az 17 kurumdan görüş alınır. Bakanlığın isteğine bağlı olarak diğer kurumlardan da görüşler alınır. Bununla birlikte halk katılım toplantısı yapılır. Akabinde inceleme değerlendirme komisyonu oluşturulur. Bakanlığın talep ettiği ilgili tüm kurumların yerinde denetimine istinaden yaklaşık 1.5-2 yıl süre içerisinde 75-80 yetkilinin imzası alınarak işlemler sürdürülebilir. ÇED olumlu kararı sürecinin uzun olması nedeniyle ruhsat sahipleri tarafından çözüm olarak ÇED gerekli değildir belgesi alınarak işlem başlatılsa da süreç içerisinde ikinci bir işlem olarak ÇED olumlu kararına gidilmektedir.

Bütün bu süreçler geçildikten sonra ancak kısaca GSM dediğimiz iş yeri açma ve çalışma ruhsatı aşamasına gelinebilir. Bu süreçte ise belirlenen alan için başvuru dosyası hazırlanarak il özel idaresine sunulur. Belgeleri eksiksiz düzenlenmiş olan ruhsat alanları için il özel idaresince belirlenen yetkililer eşliğinde yerinde denetim yapılır. Denetim sonucunda belirlenen alan için ilgili bedelin ödenmesinin ardından GSM ruhsat düzenlenir. Bu işlemler yaklaşık 1 ay sürer ve valiliğin belirlediği bileşik denetimin yapılması halinde yaklaşık 8-10 kişi tarafından imza altına alınır. Belirtilen tüm bu izinlerin alınmasının ardından izin belgeleri genel müdürlüğe sunulur ancak bundan sonra işletme izni düzenlenebilir. 

Yok, öyle 'izin aldım çalışayım'

Gelelim işin bir başka boyutuna. Bütün izinleri aldınız. Artık yerli ve milli kaynakları ekonomiye kazandırmak için faaliyete başlayacaksınız. Ama siz öyle sanıyorsunuz. Bir defa öncelikle geçici faaliyet belgesi (GFB) almanız şart. Bundan sonra ise çevre izni de almanız gerekiyor. Yani bir maden işletmesinde işletme izni düzenlenmesine rağmen üretim faaliyetlerine müsaade edilmez. GFB'yi aldınız diyelim bu belgenin geçerlilik süresi 1 yıldır. Bu belge için ise yaklaşık 2 ay boyunca 8-10 yetkilinin imzasını almanız gerekiyor. GFB'nin alındığı tarih itibarıyla bir yıl içerisinde çevre izin ve lisans yönetmeliği kapsamında çevre izninin de alınması zorunlu. Çevre izni ile birlikte; hava, gürültü, emisyon, deşarj konulu izinlerin de alınması ile süreç tamamlanır. Bu iznin geçerlilik süresi ise beş yıldır. Bu izni almak için de azami 6 ay boyunca 8-10 yetkilinin imzasını almak için çalışmalısınız. Öte yandan GFB ve çevre izninin alınmasına müteakip ihtiyaç duyuluyor ise patlayıcı madde, maden çalışanları zorunlu ferdi kaza sigortası vb. izinleri alınarak faaliyetlere ancak bundan sonra başlanabilir.

ÇED sürecinde 17 kurumdan onay almak gerekiyor

1- Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

2- Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı

3- Su Yönetimi Genel Müdürlüğü

4- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

5- Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

6- İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü

7- Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü

8- İl Sağlık Müdürlüğü

9- İl Büyükşehir Belediye Başkanlığı

10- Çevre Koruma Kontrol ve İlaçlama Şube Müdürlüğü

11- Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü

12- Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü

13- Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü

14- Orman Genel Müdürlüğü

15- İl Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü

16- Su ve Toprak Yönetimi Dairesi Başkanlığı

17- Doğal Kaynaklar, Ruhsat ve Kültür Varlıkları Müdürlüğü

KUTU*---

GSM için hangi kurumların kapısını çalıyoruz?

1- İl Özel İdareleri

2- Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü

3- İl Tarım Orman Müdürlüğü

4- Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü

5- İl Valiliği

6- Tarım ve Orman Bakanlığı

7- Orman Bölge ve Genel Müdürlükleri

8- Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü

9- Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

10- Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü

11- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü

12- Su Kanalizasyon Müdürlüğü

13- İl Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü

14- Şahıs arazileri için anlaşmanın sağlanabildiği alanlarda; noterler, anlaşmanın sağlanamadığı parseller için ise kamulaştırma.

15-Kamulaştırmada; Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, İl Valilikleri, Tapu Kadastro Müdürlükleri, Hukuk Mahkemeleri, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü.