Siyaset ve ekonomide Aralık ayı telaşı
Yılın son ayında genel olarak devlet, şirketler, vergi mükellefleri, kamu ve özel sektör çalışanları, emekliler, sosyal yardım alan bireyler, bir sonraki yıla ilişkin beklenti ve planlarını üç aşağı beş yukarı kesinleştirebilirler. Zaman zaman ay ortasına sarksa da Aralık ayının ilk günlerine sıklıkla TBMM’den taze çıkmış dumanı üzerinde yeni yıl bütçesiyle girilir. Şirketler, bütçe büyüklüğüne, alt kalemlere, son zamanlarda önemli bir külliyat oluşturan ek bütçe maddelerine bakıp yeni yılda ekonominin nasıl yürüyeceğini, bulundukları sektörde işlerin nasıl döneceğini, asgari ücret ve vergi yüklerini Aralık ayında kestirebilirler.
Ancak, son yıllarda yaşanan olağanüstü gelişmeler, salgın koşulları, yüksek enflasyon, belirsizliği güçlendirdi. Anayasa gereği Ekim ayı ortasında TBMM’ye sunulan bütçe kanun tasarısındaki büyüklükler, Aralık başında bütçe Resmi Gazete’de yayımlandığında anlamını yitirmeye başladı. Son dönemde sıklıkla gözlenen bütçedeki sapmalar, “belirsizlik yönetiminin” en önemli dinamikleri olarak ölçülmeye çalışılıyor. Ancak bu kez durum daha da çetrefilli. 2023’de yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimi ve genel seçimler öncesinde iktidar kesenin ağzını sonuna kadar açıp yüksek enflasyon karşısında kesimleri rahatlatacak harcamalara yüklenmeye hazırlanıyor. İktidar ve muhalefet arasındaki vaat yarışının yasa tekliflerine ve bütçe tasarısına salt seçim kaygısıyla hesapsızca yansıdığını görebiliyoruz. İster Türkiye yepyeni bir iktidarla buluşsun, isterse mevcut iktidar devam etsin seçimden sonra ekonomide hesaplar sil baştan ele alınacak. Muhtemelen yeni bir Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan (2023-2025) ortaya çıkacak. Siyasi kaygılarla ötelenen akılcı kararlar bir bir sıralanacak. Enflasyonla uzun soluklu ve yıpratıcı bir mücadeleye girişilmesi kaçınılmaz olacak. Olası bir iktidar değişiminde muhalefet partileri de seçim öncesindeki bol keseden vaatlerini ekonominin gerçekleriyle yüzleştirmek zorunda kalacak. Oldukça hareketli geçmeye aday Aralık ayındaki telaşı şimdiden Kasım ayı ortasında düşünmekte yarar var.
Özel sektörün ‘enflasyon muhasebesi’ feryadı
Son dönemde özel sektör önderleriyle yaptığımız görüşmelerde, söyleşilerde, en fazla yakındıkları konuların başında “enflasyon muhasebesi” geliyor. Oda başkanlarından, sektör temsilcilerinden sık sık duyduğumuz ve duyurduğumuz sıkıntı bu kez en üst düzeyde dile getirildi. Özel sektörün çatı örgütü TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu’nun, “enflasyon muhasebesi zorunlu ihtiyaç haline geldi” açıklamasına, iş dünyasından tam destek geldi. Hisarcıklıoğlu’nun sosyal medyadan yaptığı “Enflasyon muhasebesi firmalarımız için zorunlu bir ihtiyaç haline geldi. İş dünyası olarak bu konuda gerekli adımların atılmasını bekliyoruz” açıklaması, feryadı en tepeden iktidara çağrıya dönüştürdü. Devletin potansiyel gelirlerini (vergiler, harçlar, cezalar) TÜİK verileriyle belirlenen yüzde 122,93 yeniden değerleme oranıyla güncellemeye hazırlandığı ortamda sattığı malı yerine koymaya çalışan sanayicinin, tüccarın, esnafın “sermayemiz enflasyon karşısında eriyor” çağrısının nasıl karşılık bulacağını yakından takip edeceğiz.
Aralık ayına tarihlenen bazı gelişmeler
Seçimlerin hangi tarihte yapılacağını büyük bir olasılıkla Aralık ayı içinde kestirebileceğiz. İktidar kulislerinde hala yüksek perdeden dillendirilen 14 Mayıs’ta seçim olasılığının gerçekleşmesi halinde seçim takvimi, yasal seçim tarihi olan 18 Haziran’a göre daha fazla sıkışacak. Seçim öncesi kesimleri rahatlatması öngörülen çoğu düzenlemenin Aralık ayında tamamlanması bekleniyor. Çalışanları ilgilendiren üç düzenleme Aralık ayı gündeminde öne çıkacak. 2023 yılında uygulanacak asgari ücretin belirlenmesi, EYT’lilerin durumuna açıklık getirecek düzenleme, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in sayılarını 500 bin olarak açıkladığı kadroya alınacak sözleşmeli personel ile ilgili düzenleme Aralık ayı içinde gerçekleşecek. Ayrıca, asgari ücretin işverene olası ek yükünün, belirlenecek EYT kapsamının işverene getirebileceği kıdem tazminatı yükünün hafifletilmesine yönelik adımlar ay içinde gündeme gelebilecek. Devlet gelirlerinin (vergi, harç, cezalar) yüzde 122,93 oranında hesaplanan yeniden değerleme oranıyla 2023 yılında nasıl güncelleneceği Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın indirme ve yükseltme yetkisini nasıl kullanacağı da muhtemelen Aralık ayının son günlerinde belli olacak.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Batman açıklaması
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yüksek enflasyonun vatandaşlar üzerindeki etkisini azaltmaya yönelik yeni paketin Aralık ayında açıklanacağını duyurdu. Batman’da benim de izlediğim Hasankeyf Tüneli ve Bağlantı Yolları açılış törenine Ankara’dan canlı bağlantıyla katılan Erdoğan, “Küresel krizin ülkemize etkileri nedeniyle canı yanan vatandaşlarımıza kayıplarını telafi etmenin ötesinde çok daha büyük kazanımlar sağlayacak hazırlıklarımız var” dedi. Erdoğan, alınan önlemlerin yılbaşından itibaren daha belirgin sonuçlar vermeye başlayacağını belirterek, bu önlemlerin hedefinin Türkiye’yi küresel krizden ayrıştırma ve hedeflerine doğru devam ettirme amaçlı olduğunu vurguladı. 6’lı masanın bildirisi
Bugün toplanacak CHP, İyi Parti, Deva, Gelecek, SP, DP liderlerinden oluşan 6’lı masa olası bir iktidar değişimi için yol haritasına son şeklini verecek. Muhalefet partilerinin seçim bildirisi ve olası hükümet programına dayanak oluşturacak ortak metnin de Aralık ayında açıklanması bekleniyor. CHP Sözcüsü ve Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak da CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun Aralık başında yapacağı açıklamayı duyurdu. Öztrak, Tüm Türkiye Aralık başını beklesin. Genel Başkanımız, uzun süredir üzerinde yoğunlaştığı çalışmayı kamuoyuyla paylaşacak” dedi.