Mahfi Eğilmez uyardı: Ekonomi politikasını buna göre ayarlarsak işin eğlenceli yanı kalmaz
İktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, TÜİK'in açıkladığı Gayri Safi Yurt İçi Hasıla verileri ışığında, büyümenin kaynaklarını ve kişi başına gelirdeki artışı değerlendirerek 'illüzyon' uyarısında bulundu.
Hazine eski Müsteşarı ve iktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, "Kendime Yazılar" adlı bloğunda yayınladığı "Kuru Tutarak GSYH Yükseltmek" başlıklı yazısında, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) 2024 yılı Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verilerini değerlendirerek, büyümenin kaynağını ve kişi başına gelirde yaşanan artışın arka planını ele aldı.
GSYH ve Makroekonomik Göstergeler
| Gösterge | 2023 | 2024 |
|---|---|---|
| GSYH (milyar TL) | 26.546 | 43.411 |
| GSYH (milyar USD) | 1.130 | 1.322 |
| USD/TL Kuru (Yıllık Ortalama) | 23,5 | 32,8 |
| Enflasyon Oranı (Yıllık Ortalama, %) | 53,9 | 58,5 |
| Büyüme Oranı (%) | 5,1 | 3,2 |
| Kişi Başına Gelir (USD) | 13.243 | 15.463 |
2024 büyümesi hangi sektörlerden geldi?
2024 yılında ortalama yıllık büyümenin yüzde 3,2 oranında olduğuna dikkat çeken Eğilmez, "Büyümeye üretim açısından baktığımızda, bu büyümenin başlıca inşaat, net vergi (dolaylı vergilerdeki artışlar) ve finans sektöründeki büyümeden kaynaklandığını, sanayi sektöründe çöküş yaşandığını, tarım kesiminin de neredeyse hiç büyüyemediğini görüyoruz." ifadelerini kullandı.
Üretim Yönünden Önemli Büyüme Hızları (%)
| Sektör | 2023 | 2024 |
|---|---|---|
| Tarım, Ormancılık ve Balıkçılık | 0,2 | 3,9 |
| Sanayi | 2,5 | 0,5 |
| İnşaat | 7,2 | 9,3 |
| Finans ve Sigorta Faaliyetleri | 8,5 | 4,9 |
| Net Vergi | 12,6 | 7,7 |
İnşaat, kredilere dayalı tüketim ve vergiler...
Ekonominin büyüme dinamiklerine ilişkin değerlendirmelerde bulunan Eğilmez, "Bu görünüm bize ekonominin deprem inşaatları, özellikle hane halkının kredilere dayalı tüketimi (finans sektörüne katkı açısından) ve dolaylı vergilerdeki büyük artışlar eliyle büyüyebildiğini gösteriyor. Türkiye’nin potansiyel büyümesini yüzde 4,5 – 5 olarak alırsak, 2024 büyümesinin potansiyelin altında kaldığını görebiliriz." dedi.
Harcamalar Yönünden Büyüme Hızları (%)
| Harcama Kalemi | 2023 | 2024 |
|---|---|---|
| Özel Tüketim Harcamaları | 13,5 | 3,8 |
| Devletin Nihai Tüketim Harcamaları | 2,5 | 0,8 |
| Yatırım Harcamaları | 8,4 | 3,9 |
| İhracat | -2,8 | 0,9 |
| İthalat (eksi) | 11,8 | -4,1 |
Orta sınıf kayboluyor, harcamalar geriliyor
2023 yılında tüketimde yaşanan yüzde 13,5’lik artışın 2024’te tekrarlanmadığını vurgulayan Eğilmez "Devletin nihai tüketim harcamalarında ve toplam yatırım harcamalarında da gerileme söz konusu olmuş. Bu gerileme, orta sınıfın kaybolması, ücretli kesimin büyük bölümünde ücret artışlarının enflasyonun gerisinde kalması, enflasyonla mücadele çerçevesinde uygulanan tasarruf önlemlerinin sonucunda ortaya çıkmış görünüyor. İhracatın 2023’de yaşadığı azalmadan yeniden artışa dönmesi ve ithalatın azalmaya geçmesi cari açığın düşürülmesi açısından umut verici olsa da bunlar aslında büyümenin düşük çıkmasının da nedenleri arasında bulunuyor." dedi.
Artış gerçek mi, illüzyon mu?
GSYH’nin ve kişi başına gelirin dolar bazında artışına ilişkin değerlendirmede bulunan Eğilmez, bu durumun enflasyon ve kur oranlarındaki değişimlere bağlı bir illüzyon olduğunu belirterek, "2024 yılı cari fiyatlarla (enflasyondan arındırılmamış) GSYH’si 2023 yılına göre yüzde 63,5 artarak 43.411 milyar Türk Lirasına ulaşmış. Bunu 32,8 olan ortalama kura bölünce karşımıza 2023 yılına göre dolar bazında yüzde 17 oranında artmış 1.322 milyar dolarlık bir GSYH büyüklüğü çıkıyor. Normal koşullarda bir ülkede paranın iç değer kaybı (enflasyon) ile dış değer kaybının birbirine çok yakın olması gerekir. Eğer Türk Lirasının dış değer kaybı da iç değer kaybı kadar (yüzde 58,5) olsaydı GSYH dolar cinsinden (43.411 / 58,5 =) 742 milyar dolar olurdu. Bu durumda kişi başına gelirimiz de 742 milyar dolar / 85,6 milyon kişi =) 8.668 dolar olurdu." dedi.
Eğilmez'den KKM ve carry trade vurgusu
Eğilmez, kur politikasının ekonomi üzerindeki etkilerine dikkat çekerek, "2021 Eylülünden 2023 Haziranına kadar kuru KKM ile enflasyonun altında tuttuk, sonrasında yabancı ve yerli carry trade ile kuru tutmaya devam ettik ve bu yolla GSYH’yi ve kişi başına geliri olduğundan yüksek gösterdik." dedi.
"İllüzyona kendimiz de inanır ve ekonomi politikasını buna göre ayarlarsak işin eğlenceli yanı kalmaz"
Bu noktada uyarıda bulunan Eğilmez, "İllüzyon ile başkalarını kandırmak eğlencelidir ama bu illüzyona kendimiz de inanır ve ekonomi politikasını buna göre ayarlarsak işin eğlenceli yanı kalmaz." ifadelerini kullandı.
