Türkiye’deki veri merkezinden bulut hizmeti alan yabancıya hukuki güvence verilecek

Mehmet KAYA

ANKARA - Kamu kurum ve kuruluşlarının sayısal olarak verdiği hizmetlerde bulut bilişim teknolojilerini kullanması için geliştirilen Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından hazırlanan strateji ve eylem planının temel unsurları belli oldu. Uygulamayla, kamuya hizmet vermek isteyen şirketlerin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından, sadece kamu hizmeti sunmayı kapsayacak şekilde sertifikalandırılması öngörülüyor. Türkiye’de şirket kurup, şart ve gereklilikleri yerine getiren yabancı şirketler de kamuya bulut hizmeti verebilecek. Strateji, teknik ve yasal zorunluluklar hariç kamu kurum ve kuruluşlarının veri merkezi kurmaması, bilişim teknolojilerine yönelik hizmetlerin bulut teknolojiler kullanarak vermesi şartını öngörüyor. Stratejiyle, kamu için en önemli unsurlardan olan verilerin yedeklenmesine de yine kamuyu kapsayacak şekilde coğrafi ve fiziki standart getiriliyor. Strateji, kamunun mükerrer yatırımlar dahil fazla yatırım ve verimsizliğini önlemeyi, küçük kuruluşların birim maliyetlerini düşürecek şekilde ölçek hizmet alımını da amaçlıyor.

Bu arada bulut hizmetler için altyapı niteliği de bulunan veri merkezi yatırımlarının teşviki için bir kanun taslağı da hazırlandı.

Strateji temel olarak, ölçek ekonomisi oluşturarak kamu bilişim yatırımları ve altyapıya dayalı kullanımlarda etkinliğin sağlanması, yine ölçek ekonomisi oluşturarak küçük ölçekli kurumların birim fiyat olarak pahalı yatırımlarının önlenmesi, hizmet sunumunda etkinlik ve verimlilik ile kamu siber güvenliğinin geliştirilmesi amaçları çerçevesinde oluşturuldu.

Temel gerekçe: Etkinlik sorunu var

Kamuda bulut bilişimin kullanılmasının yaygınlaştırılmasına yönelik analizlerde etkinlik sorunu olduğu tespiti yer aldı. Kamu hizmetlerinin vatandaşlar ya da diğer kurum-kuruluşlarına sunumunda yatırımların en yoğun talebin olduğu zamana göre yapıldığı, bu dönemler geçtiğinde ise atıl kapasitenin beklediği, zirve nokta için yapılan yatırımların toplam maliyet ve etkinliği artırdığına dikkat çekildi. Bir diğer sorun, çok çeşitli kurumların çok çeşitli yatırımlar yaptığı, büyük alımlar ve yatırımlar yapan kuruluşların ölçek ekonomisiyle pazarlık gücü oluşurken, küçük kurumların alımlarının pahalı hale geldiği sorunu belirlendi.

Etkinlik, atıl kapasite kalmaması, ölçek ekonomisinden yararlanma gibi unsurların bulut hizmeti alarak aşılması çerçevesi çizilen stratejide, kamunun özel sektörden bulut bilişim hizmeti alması, aldığı hizmetten memnun olmadığı anda değiştirebilmesi ve böylece yatırım yapmadan geniş bir yelpazedeki hizmetlerden yararlanabilmesinin amaçlandığı, dönemsel zirve zamanlarında da ihtiyacı kadar kapasite kullanması faydaları sağlanacağı varsayıldı.

Bilgi teknolojilerinde “liberalleşme” adımı

Stratejinin temel olarak kum bilişim hizmetlerinin liberalleştirilmesi olarak nitelendi. İlk etapta, buluta geçişle uzun dönemli edinime kıyasla yüzde 30 ile yüzde 50 arasında tasarruf sağlanacağı hesaplandı. Ancak bu tahminin muhafazakar tutulduğu, gerçekte maliyet düşüşünün daha yüksek olabileceği kaydedildi.

Eylem planı: Neler yapılacak? 

Strateji planına göre, teknik, ekonomik, yasal zorunluluk harici bütün kurumların veri merkezi kurması durdurulacak. Bilişim teknolojileri altyapısı için özel sektörden “bulut hizmet sağlayıcısı” hizmeti alınacak. Bunun dışında ulusal güvenlik, istihbarat-asayiş kurumları düzenleme dışında kalacak.

Özel sektörde kamuya bulut hizmeti vermek isteyen kuruluşların altyapıları Türkiye’de kurulmuş, Türk hukuk sistemine göre şirketleşmiş olması zorunluluğu getiriliyor. Ayrıca yine sadece kamuya hizmet sunmak isteyenleri kapsayacak şekilde ilgili kurum ve kuruluşların belirleyeceği standartlar karşılanmak zorunda olunacak. Bu standartların sağlandığını gösterir belge Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından verilecek. 

Kamu kurumlarının buluta taşınmasındaki kriterler de stratejide belirlendi. Buna göre acil ihtiyaçta hızla ayağa kaldırılabilmesi için en az 1 farklı bulut hizmet sunucusunda yedekleme yapılacak. Bu yedekleme fiziki olarak ilk yedeklemeden uzakta bir noktada seçilecek. Kamu kurumlarına yönelik yedekleme için mevzuatta bir kriter bulunmuyor. Strateji ile ilk kez strateji de geliştirilmiş yedekleme standardı oluşturuldu.

Yabancılardan hizmet alımı

Yabancı bulut hizmet sunucularından yararlanma ise teknik ve ekonomik gerekçelerle yerli hizmet sunucusundan yararlanılamayacak olması şartına bağlandı. Bu gerekçe sunulması halinde yabancıdan hizmet alınabilmesi için teknik analiz yapılıp ilgili kuruma sunulacak ve izin halinde yabancıdan alınabilecek.

Strateji belgesi aynı zamanda kamu kurum ve kuruluşların mevcut hizmetlerinin bulut hizmete geçirilmesi (bulut göçü), etkin ve güvenilir bir bulut hizmet sunucu ekosisteminin oluşturulması, kurumların bulut bilişimi kullanma kapasitesi ve insan gücünün oluşturulmasını öncelikli işler arasına koydu.

Bu çerçevede bulut göçü için; yol haritası, kurumlar için rehber, pilot uygulama, yazılım geliştirme, yedeklilik senaryo ve testleri, öğrenilen derslerin dökümanı eylemleri uygulanacak.

Etkin ve güvenilir bir hizmet alımı için; hizmet sunucuların belgelendirme ve yetkilendirilmesi, sayısal pazar yeri  oluşturulması, örnek sözleşmeler, mevzuat güncellemesi, toplu satın alma, kaynak kullanımı etkinlik raporları hazırlanması eylemleri yapılacak.

Kurumsal yetkinliğin artırılması için de rol ve yetkinliklerin tanımlanması, eğitim, yol göstericilik, üst düzey yöneticilerin iknası eylemleri yapılacak.

Veri merkezi kurulumu teşviki için yasa taslağı hazırlandı

Öteyandan kamunun bilişim hizmet sunumunu liberalleştirme amacı doğrultusunda özel sektörden bulut hizmeti alınması planlanırken, bu altyapının kurulması ve kullanımı da teşvik edilecek. Bu yolla sadece kamu değil, özel sektöre de bulut hizmeti sunumu teşvik edilmiş olacak.

Teşvik için yeni bir yasa çıkarılması öngörülüyor. Yasa taslağına göre, bulut hizmet sunucusu müşterilerinin her biri için veri merkezinde harcanan elektriğin yüzde 50’si 11 yıl boyunca karşılanacak. Müşterilerin veri merkezinden aldığı barındırma hizmetinin bedelinin yüzde 30’u 11 yıl boyunca geri ödenecek.

Türk güvenlik şirketleri yabancının verisine erişemeyecek

Türkiye’de kurulu veri merkezlerinin yabancılara bulut hizmet sunumu (bulut hizmet ihracatı) gerçekleşebilmesi için önemli bir değişiklik de önerildi. Buna göre Türk adli ve idari makamları, yabancı ülke mevzuatına tabi bir müşterinin Türkiye’deki verisine, ilgili ülkenin yetkililerince izin verilmediği sürece erişemeyecek. Bulut hizmet sunucusundaki bu verilere ilişkin izin alınmadığı sürece paylaşmayacak, içerik kaldırmayacak, erişim engellenmeyecek, hizmet sunumu durdurulamayacak, altyapıya fiziki müdahale yapılamayacak.