Deprem gerçeği…

Osman AROLAT
Osman AROLAT AROLAT'tan

Deprem, yapı kalitesi ve denetim yokluğuyla bir az gelişmişliği anlatıyor.     

Her yıl 500 bin deprem oluyor, bunun sadece 100 bini hissediliyor. 1900‘den bu yana her yıl 7-7.9 şiddetinde 18, 8 ölçek üstü 1 adet deprem yaşandı. Depremlerin %90’ı 40,000 km uzunluk ve 500 km genişliği olan Circum Pasifik Sismik Kuşağı’nda görülüyor. 17 ülke deprem kuşağında. İstanbul, Mexico City, Tahran gibi kentlerin olduğu ülkelerde “Sismik Risk” daha yüksek.  

Deprem için zaman öngörüsü yapılamıyor ama “tahmin’ etme” ve “önlem alma “şansı var.

Örneğin Japonya bile deprem kuşağı ülkesi…. Buna karşılık depremlerde ölüm ters orantılı. 1941’de Miyazaki’de 8 şiddetinde bir deprem yaşandı, ölü sayısı 2 oldu. 1968 /1973 / 1978 depremlerinde aynı durum yaşandı, ölü sayısı 52 insandı. 1978 Depremi’nin şiddeti 7.7 idi, 28 insan öldü buna karşılık 6,757 konut yıkıldı, zira insanlar deprem gerçeğinde yapılması gerekeni biliyordu. 1995 Kobe (6.9) ve 2011 Sendai depremlerinde (9.1) Japonya büyük insan kaybı yaşadı, çünkü öldüren yıkılan evler değil tsunami idi.

Bazı ülkelerde 3 temel önlemin varlığını görüyoruz:

1.Dayanıklı Bina

2.Afet Bütçesi

3.Deprem Eğitimi

Afet riski yüksek Türkiye’de bu önlemler “yok”.

Deprem Vergisi (Özel İletişim Vergisi) 4481 sayılı yasayla konuldu ama bu vergi hasılatını her alanda kullanmak mümkün. Çözümü bu verginin “fon” olması. 5018 sayılı Yasa (Kamu Mali Yönetimi Yasası )  geçerli olursa, bu kez para salt “deprem” için harcanabilecek. DASK ise 587 KHK ile 1999 ‘da başladı, 2012’de 6305 saylı yasayla pekiştirildi. Her 2 yasada hasar fazlasının “özel hesaplar”dan ödenmesi “devlet taahhüdü” oldu ama paranın kaynağı belli değil.

Önlem “olmadığı” gibi İmar Affı ile depremin yıkımı kolaylaştırılıyor. 1948‘de Gecekondu İmar Yasası’ndan sonra 19 af çıkarılmış. “Kaçak ve çarpık yapılaşmayı engelleme” amaçlı olan aflardan nüfusun yaklaşık yüzde 25’i yararlanmış. Türkiye’de çıkarılan afların 9‘u son siyasal iktidar döneminde.

Kısacası “risk yönetimi bilmeyen” (Prof. Mikdat Kadıoğlu) bir ülkede “esnemeyen gevşek yapıyla deprem dayanıklılığı olmayan konutlar” (Prof. M. Erdik ) yapısında, öldüren deprem değil, çürük bina ve az gelişmişlik, hepsi bu…

GÜNÜN SÖZÜ:

Anadolu kuşağında ilk depremin, 260 bin ölümle Antakya’da MS 115’de yaşandığı belgeleniyor.

Yazara Ait Diğer Yazılar Tüm Yazılar
VEDA 03 Kasım 2023