İhracat ucuzladı, turizm pahalılaştı
Son dönemde Türkiye’de hayata geçirilen ya da revize edilen ekonomi politikalarının merkezinde döviz ihtiyacı ve bu ihtiyacın nasıl karşılanacağı konusu yer alıyor. Ülkenin döviz kaynağı büyük ölçüde ihracat ve turizm sektörlerinden sağlanıyor. Ancak ihracatta kilogram başına düşen gelir azalırken, turizmde kişi başına düşen harcamalar artış gösteriyor.
Yılın ilk yarısında ihracat, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 2 oranında artarak 125,4 milyar dolara ulaştı. Ancak, ihracatın kilogram başına düşen değeri yüzde 11,3’lük bir düşüşle 1,57 dolardan 1,42 dolara geriledi. Genel ihracatın kilogram başına değeri, 2019 yılında 1,23 dolar iken, 2020’de 1 dolar, 2021’de 1,17 dolar ve 2022’de 1,44 dolar olarak gerçekleşmişti. Bu tablo, Türkiye’nin ihracatta miktar bazında büyüme gösterse de ürün başına elde edilen gelirin düştüğünü ortaya koyuyor.
Öte yandan turizm sektörüne bakıldığında, ziyaretçi başına gelirde belirgin bir yükseliş görülüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası verilerine göre, 2023 yılında kişi başına turizm geliri 933 dolar seviyesindeyken, 2024’ün ilk çeyreği itibarıyla bu rakam 975 dolara çıktı. Aynı şekilde, kişi başı gecelik harcama da 84 dolardan 93 dolara yükseldi. Bu durum, Türkiye’nin turizm açısından daha pahalı bir destinasyon haline geldiğini gösteriyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre, Ocak-Haziran döneminde ihracat miktar bazında yüzde 11,3 artış göstererek 76 milyon tona ulaştı. Ancak, kilogram başına düşen ihracat geliri aynı oranda azalarak 1,42 dolara indi. Bu da Türkiye’nin ihracatta fiyat avantajı sunarak pazar payını korumaya çalıştığını, ancak bunun birim gelirlerde azalmaya yol açtığını ortaya koyuyor.
Turizm tarafında ise, 2024’ün ilk çeyreğinde ziyaretçi sayısı yüzde 16,7’lik bir artışla 9 milyon 68 bine yükseldi. Bu dönemde kişi başı turizm geliri 975 dolara, gecelik harcama ise 93 dolara çıktı. Özellikle ilk çeyrekler itibarıyla, Türkiye turizm tarihinde en yüksek kişi başı gecelik harcama seviyesine ulaşmış durumda.
Turizm gelirlerinin hesaplanmasında yabancı ziyaretçiler ve yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları ayrı kategorilerde değerlendiriliyor. Daha önce yurt dışında ikamet eden Türklerin kişi başına turizm harcamaları yabancı ziyaretçilerden daha yüksek olurken, 2024’ün ilk çeyreğinde bu durum tersine döndü. Yabancı turistlerin kişi başına harcaması 975 dolar olarak kaydedilirken, yurt dışında ikamet eden Türklerin harcaması 952 dolar seviyesinde gerçekleşti.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, turizm verilerini paylaşırken kişi başına turizm gelirinin artırılmasının önemine vurgu yaptı. Emniyet Genel Müdürlüğü’nden alınan günübirlik ziyaretçi verilerinin hesaplamalara dahil edilmesi ve sınır kapılarındaki detaylı analizlerin güncellenmesiyle, ortalama kalış süresinin 11,1 geceye, kişi başına gecelik harcamanın ise 93 dolara çıktığını belirtti. Bakanlık, bu yılın sonunda kişi başına gecelik harcamanın 103 dolara ulaşmasını hedefliyor.
Türkiye’nin turizmdeki fiyat artışı, uluslararası karşılaştırmalarda da kendini gösteriyor. İngiltere merkezli Post Office’in yaptığı araştırmaya göre, Türkiye uzun yıllardır uygun fiyatlı tatil destinasyonları listesinde zirvede yer alırken, son dönemde ikinci sıraya geriledi. Bu durum, Türkiye’nin rekabet avantajını kaybetmeye başladığını ancak turizm gelirlerinde kaliteye dayalı bir artış stratejisi izlediğini gösteriyor.