İşletmeci olmayanlardan dersler

Tabii şimdi “Hoca sanki işletmeci olanların alayını okuyup anlamışız gibi size işletmeci olanlardan aldığınız dersler yetmez işletmeci olmayanlardan da öğrenecekleriniz var, okumaya başlayın demek istiyor diyor” diye düşünüyorsunuzdur. Yok, öyle değil. 

Elbette benim gibi işletmecilik konusunda yazıp çizenlerin öğütlerinin veya bir kısmını benim de sizin de tanıdığınız işletmecilik konusunda ahkâm kesenlerin pazarladıklarını tümden okuyup ders çıkartmadınız. Zaten bunu elbette bir ömür boyu bitiremezsiniz. İkincisi zaten işletmecilik literatürünü incelerseniz görürsünüz, kuramsal olduğu ileri sürülen yazıların yarısından çoğu işletmeci olmayanların eserlerinden ya alenen intihadir ya da ‘uysa da uymasa da’ düşüncesiyle değiştirilerek aktarılmıştır. İşletmecilik yazınından psikoloji, sosyal psikoloji, mikro ve makroekonomi, sosyoloji ve yöneylem araştırması gibi dallardan aktarılmış kuram ve tezleri çıkarırsanız geriye vakaların, yani işletmecilerin iş hayatında yaptıklarının genellenerek veya genelleme yapmadan özetlendiği, anlatılar kalır. Yani, işi işletmecilik olmayan hatta işletmecilik konusunda eğitimi bile olmayanların işletmecilik konusunda ahkâm kesmeleri gayet doğal karşılandığından, hatta bazıları ‘en çok satan’ listelerinin başına geçtiğinden sizler de onların ‘dehasından!’ mutlaka yararlanmışsınızdır. Bazı işletmeci olmayanların bilimsel tahsili bile yoktur ama çok satan işletmecilik kitapları yazmışlardır. 

Bunların arasında işi olanlar da vardır, işsiz olanlar da. Tahsilli olanı da vardır tahsilsiz olanı da. Söz gelimi, 1970-71 yılında ABD Kongresi’nde stajyer, 1974-76 yıllarında üniversitede sekreter ve YMCA’da halkla ilişkiler uzmanı, 1976-1981 yılında Jones Group adıyla kurduğu pazarlama şirketindeyken 1996’yılında kendisine inen vahiy üzerine hidayete eren Laurie Beth Jones, İsa: CEO Öngörülü Liderlik İçin Antik Erdemin Kullanılması başlıklı bir kitap yayınladı. Okuma yazma bilip bilmediği hala tartışılan İsa’nın hangi vasıflarıyla CEO olarak bir idol ilan edilmesini anlaması zor olsa da bu kitap basıldığı 1996 yılının en çok satan kitap listesine girmeyi başardı. Kitaba göre İsa kendisini takip edenleri idaresi ile bu ünvana layıkmış. İçinizden “Hadi canım sende” demek geçiyorsa size bir başka öneride! bulunayım.

Hun İmparatoru Attila'nın Liderlik Sırları başlıklı kitabı okudunuz mu? Yazarı Wess Roberts Eğitimi psikoloji. Psikoloji doktora derecesini Utah Eyalet Üniversitesi'nden almış. Oradan Amerikan kara kuvvetlerine katılarak dövüş silahları eğitim kurulunda çalışmış binbaşı rütbesine kadar ulaşmış. Herhalde askerliği sırasında Hun topluluklarının kralı olduğu 434 tarihinden, 453'teki ölümüne kadar süren hükümdarlığı sırasında imparatorluğunu dönemin Avrupa’sının büyük bölümünü kaplayacak şekilde genişleten Attila’ya merak sarmış. Oturmuş bir başka ümmi olan Attila’dan işletme yönetimi dersleri çıkarmış. Attila’dan dersler sadece çok satan kitap olmakla kalmamış yirmi-dört dile çevrilmiş. İçinizden “Hoca abarttın” demek geçiyorsa bir başka örneğe bakabiliriz. 

Azim, Sabır ve Tutku başlıklı kitabı okudunuz mu? Okumadınız ise üzülmeyin. Çalışma hayatına New York, San Francisco, ve Philadelphia’nın devlet liselerinde öğretmen olarak başlayan Angela Duckworth Pennsylvania Üniversitesi’nde psikoloji hocasıyken yazdığı Grit: The power of Passion and Perseverance başlıklı kitabı çok satan kitaplar listesinde liste başı olunca ünlendi. Kitapta ne mi diyor? üç-yüz-altmış-sekiz sayfa alıyor ama başarı için sabır, kararlılık, sebat ve ısrar gerekiyormuş. Bilmiyorsanız öğrendiniz. 

Ben bunca zaman bekledim bakalım kim keşfedecek diye ama henüz biri çıkıp George Bernard Shaw’dan (D: 1856, Dublin, İrlanda - Ö: 1950, Hertfordshire, İngiltere) yönetim dersleri başlığıyla bir kitap yazmadı. Ben ilk işletmecilik kitabımın (Yukarıdakiler Aşağıdakiler) gözden geçirilmiş ikinci baskısını ve ikinci kitabımın (The Business Management Grid) Türkçesini ve son kitabımın (yöneterek, Yönetilerek Yaşamak) ikinci baskısını bitirmekten aciz olduğum için gönüllenmedim. Ama bu vejetaryen, içki ve sigara kullanmayan yazarın yöneticilik konusunda öğreteceği şeyler İsa’dan da, Atilla’dan da fazla ısrarcı olmanın yararlarından da ötedir. Shaw’ın sözlerinden ben çok yararlandım size de tavsiye ederim. 

Rastgele seçtiğim bir kaç örnek vereyim:

Shaw “Değişiklik olmadan ilerleme kaydedilemez. Fikirlerini değiştirmeyenler bu nedenle hiçbir şeyi değiştiremezler” demiş. Azim, sabır ve tutku konusunda 368 sayfa yazmadan daha anlamlı. Gerçekten de açık fikirli olmaksızın, yeni bakış açılarını denemeksizin, başkalarının fikirlerini gerçekten ama gerçekten dinlemeksizin iyi bir yönetici olunabileceğini sanmıyorum.

Shaw “Bir domuzla güreşmemeyi gerektiğini gençlik yıllarımda öğrenmiştim. Üstün başın batıyor. Üstüne üstlük itişmek domuzun hoşuna giden bir şeydir” demiş. Kiminle neyi tartıştığına dikkat etmek gerekir. Bazı tartışmalar sizi kirletmekten öte bir işe yaramaz ve de üstüne tartıştığınız kişiye iltifat etmiş olursunuz. 

Shaw “Yanlışlar yaparak geçirilen bir hayat hiç bir şey yapmadan geçirilen bir hayata kıyasla hem daha şerefli hem de daha faydalıdır” demiş. Doğru söze ne demeli. Yanlış yapmayan tek kişi iş yapmayan kişidir. Bu yöneten için de yönetilen için de doğrudur. 

Shaw “İletişimin tek ve önemli sorunu iletişimin vuku bulduğu illüzyonudur (yanılsaması)” demiş. Gerçekten de iletişim konusunda yaptığımız en büyük hata iletişimde bulunduğumuzu varsaymaktır. 

Shaw “Yanlış bilginin cehaletten daha tehlikeli olduğunu ve çok dikkat edilmesi gerektiğini söylemiş. Kimin neyi bildiğini, bu bilginin yanlış olup olmadığını bilmeden yapılacak tartışmalar veya tersine, anlaşmalar” her zaman risklidir. 

Shaw “Geçmişimizi hatırlayarak değil geleceğimizin sorumluluğunu yüklenerek erdem sahibi oluruz” da demiş. 

Shaw “Yapılması gerekeni yapın. Saadet getirmese bile bu büyüklüktür” demiş. Sıkıntı yaratabilir, aleyhime kullanılabilir falan gibi düşüncelerle yapılması gerekeni yapmayan çok yönetici gördüm ve hemen hiçbiri başarılı değillerdi. 

Shaw “Böyle bir yeteneğe sahip olmayanlar sağlıklı ve hassas gözlemleri sık sık alaycılık olarak nitelendirirler”. Doğru ve kesin gözleme dayalı değerlendirmeler alaycılık değildir ve kıymetlidir. 

Sözüm o ki dostlar eğer işi işletmecilik olmayanlardan ders alacak niyet ve vaktiniz varsa G.B. Shaw okumanızı öneririm. Pişman olmazsınız.

Sağlıcakla kalın

----------

• Daha çok genç okurlar için: Ahkam kesmek sanıldığı kadar masum bir gözlem değildir. Birinin bilgisiz, yetkisiz olduğu konularda kesin yargılar vermesini tanımlamak için kullanılır. 
• Daha çok genç okurlar için: İntihal, bir kişinin eserinde başka kişilerin ifade, buluş veya düşüncelerini kaynak göstermeksizin kendisine aitmiş gibi kullanması demektir. 
• Vahiy (Arapça) İslamî terminolojide buyruk veya düşüncelerin Allah tarafından peygamberlere bildirilmesine veya bu bildirinin kendisine denir. 
• Daha çok genç okurlar için: Lügat anlamı ‘İslâmı kabullenmek’ olmakla beraber aynı deyiş mecazi anlamda ‘doğruyu bulmak’ için de kullanılır.
• Jesus, CEO: Using Ancient Wisdom for Visionary Leadership, Hyperion (New York, NY), 1996.
• Wess Roberts, Hun İmparatoru Attila'nın Liderlik Sırları, İlgi Yayıncılık, 1989
• Angela Duckworth, Azim-Sabır Tutku ve Kararlılığın Gücü, Çevirmen: Öyküm Taner, Pegasus, 2018