Otomotivde ‘Just in time’ dönemi sona mı eriyor?
Pandeminin her ne kadar en büyük etkiyi hizmet ve turizm sektörlerinde gösterdiği söylense de uzun dönemde darbeyi otomotive indirdi. Tedarik zincirinde yaşanan aksamalar oluşan krizi her geçen gün daha da derinleştiriyor. Kim bilebilirdi ki yaşanan sorunun kaynağının yıllardır sektörün övündüğü ‘just in time’ yani tam zamanında stoksuz çalışma modeli olacağı!
Ülkemiz ve Bursa için önemi hayli yüksek olan sektör uzun yıllardır ‘Just in time’ yani stoksuz üretim modelini uyguluyor, stok maliyeti olmadığı için de bu avantajdan yararlanıyordu. Öyle ki OEM’ler açıkça söylemese de tedarik sanayisini hemen yanı başında üretim yapmaya zorladı ve öyle de oldu. Bursa’da otomotiv tedarik sanayi Oyak Renault ve Tofaş fabrikalarının etrafında, Kocaeli’nde ise Ford Otosan’ın dibinde kümelendi. Büyük teşviklere rağmen Bursa’nın komşusu Kütahya’ya bile gitmedi tedarik sanayi. Aynı şekilde Mustafakemalpaşa ilçesine de. Ancak pandemi ile birlikte kırılan tedarik zinciri ‘Just İn time’ modelini de yerle bir etti. Öyle ki dünya ekonomisini yönlendiren dev otomotiv firmaları ‘çip’ temini konusunda şaşırtır şekilde hazırlıksız yakalandılar. Düşünün pandemi döneminde çip teminindeki yetersizlikten dolayı Eylül 2021 rakamları ile dünyada 8 milyon adet daha az araç üretildi. En büyük sorunu da AB ülkeleri yaşadı, yaşıyor. Dünya devlerinin arasındaki ekonomik savaşla kırılan tedarik zinciri sonucu çip ile başlayan kriz birçok başka ürünle zirve yaptı. Gün geçmiyor ki bir üretici üretime ara vermesin. İlk başlarda bu duruşlar flaş haber olurdu ama o kadar sıradanlaştı ki artık haber değeri bile taşımıyor. Sorunun 2022 yılında da devam etmesi öngörülüyor. OEM ve tedarik firmaları hedefleri her geçen gün geriye doğru revize ediyor. Zorunlu olarak stoklu çalışma dönemi yeniden başladı. Öyle ki emtia temininde tedarik süresi neredeyse yıla yayılır hale geldi. Şimdi firmalar ayakta kalabilmek adına nereden ne kadar ürün temin edebiliyorsa stoklama yoluna gidiyor. Haliyle gidişat öngörülemediğinden gereksiz stok da söz konusu. Öyle bir dönemden geçiyoruz ki tarifi zor. Bir yanda talep patlaması diğer yanda emtia yetersizliği. Bu dönemin tek kazandıran tarafı firmalar arasında dayanışma ruhunu geliştirmiş olması.