Yeşil varlıkların muhasebeleştirilmesi ve işletmelerin finansal tablolarında sunumu
Prof. Dr. Gürbüz Gökçen
TRASTA Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş.
Günümüzde çevreye duyarlı sürdürülebilir ekonomik faaliyetlerin önemi giderek artmaktadır. İşletmelerin sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda, yatırımlarında yeşil varlık kriterlerini taşıyan varlıkları tercih etmeleri bir yönüyle zorunluluk haline gelmekte, bir yönüyle de piyasa koşullarında rekabet gücünü arttırmaktadır. Yeşil varlıklar (green asset), çevreye duyarlı, sürdürülebilir projeler ve yatırımları ifade etmektedir.
Ülkemizde düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar tarafından, sürdürülebilirlik amaçları doğrultusunda düzenlemeler yapılmaktadır. Bu kapsamda, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) tarafından yayınlanan Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Devamında BDDK tarafından 11.04.2025 tarih ve 32867 sayılı Resmi Gazete’de Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliği yayınlanmıştır.
Bankaların yeşil varlık oranı, bankaların konsolide olmayan bilançolarında yer alan uyumlu varlıkların, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklara bölünmesi ile hesaplanır. Toplam varlıklar; bilanço içi toplam finansal varlıklardan, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden, merkez bankalarından ve uluslar üstü kuruluşlardan alacaklar ile alım satım hesaplarında izlenen varlıklar çıktıktan sonra kalan bilanço içi varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarını ifade etmektedir.
Uygun varlıklar, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar içerisinde, kriterleri sağlayıp sağlamadığı dikkate alınmaksızın, BDDK tarafından belirlenecek teknik tarama kriterleri kapsamında yer alan tüm ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır. Uygun varlıklar arasındaki uyumlu varlıklar ise;
- a) Çevresel hedeflerden bir ya da daha fazlasına önemli ölçüde katkıda bulunma,
- b) Diğer çevresel hedeflere önemli zarar vermeme,
- c) Asgari sosyal güvenlik standartlarını sağlama,
koşullarını aynı anda yerine getiren ekonomik faaliyetlere ilişkin bilanço içi finansal varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarlarının toplanması ile hesaplanır.
Yeşil varlıklar, banka bilançolarının aktifinde genellikle krediler veya menkul kıymetler gruplarında yer alırlar.
Çalışmamızda, BDDK Tebliği’nden yola çıkarak bankaların yeşil varlıklarına dayanak oluşturan, işletmelerin yeşil varlık kriterlerini sağlayan yatırımlarının muhasebeleştirilmesi ve finansal tablolarında sunumu incelenmiştir.
İşletmeler açısından yeşil varlıklar, genellikle uluslararası kabul görmüş, çevresel standartlara ve taksonomilere uygun, iklim değişikliği ile mücadele, doğal kaynakların verimli kullanımı, karbon emisyonlarının azaltılması gibi çevresel hedeflere katkı sağlayan, finansal veya fiziki varlıkları kapsamaktadır. Bankalar tarafından finansmanı sağlanan işletmenin yeşil varlıkları, diğer taraftan bankaların yeşil kredi, yeşil tahviller gibi yeşil varlıklarını oluşturmaktadır. İşletmelerin sahip olduğu yeşil varlıklar bilançolarında niteliklerine göre; dönen varlıklar, mali duran varlıklar, maddi duran varlıklar ve maddi olmayan duran varlıklar gruplarında yer almaktadır. Bu gruplardaki yeşil varlık örnekleri aşağıda yer almaktadır:
Dönen varlıklar: Satış amaçlı için elde tutulan karbon sertifikaları.
Mali duran varlıklar: Yeşil tahviller, sürdürülebilirlik amaçlı uzun vadeli yatırım fonları, elde tutulan karbon sertifikaları.
Maddi duran varlıklar: Yenilenebilir enerji üretim tesisleri, enerji verimi sağlayan akıllı binalar, elektrikli taşıt araçları, geri dönüşüm sistemleri, doğal havalandırma sistemleri, karbon ayak izini azaltmada yararlanılan ormanlar, biyolojik çeşitliliği geliştirmek amacıyla edinilen doğal alanlar.
Maddi olmayan duran varlıklar: Sürdürülebilirlik amaçlı teknoloji patentleri ve lisansları, karbon ayak izi ölçüm yazılımları.
Aşağıda yeşil varlıkların, MSUGT Tekdüzen Hesap Planı’na göre muhasebeleştirilmesine ilişkin örnekler verilmiştir:
- İşletmenin satın aldığı % 20 elektrik tasarrufu sağlayan bir üretim makinesi, 253 Tesis Makine ve Cihazlar hesabının altında 253.01 Yeşil Varlıklar, 253.01.01 Üretim Makinesi yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin kurmuş olduğu Güneş Enerjisi Sistemi, 253 Tesis Makine ve Cihazlar hesabının altında 253.01 Yeşil Varlıklar, 253.01.02 Güneş Enerjisi Sistemi yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin kurmuş olduğu atık suyu geri kazanım sistemi, 253 Tesis Makine ve Cihazlar hesabının altında 253.01 Yeşil Varlıklar, 253.01.03 Atık Su Geri Kazanım Sistemi yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin satın aldığı karbon ayak izi ölçüm yazılımı, 260 Haklar hesabının altında 260.01 Yeşil Varlıklar, 260.01.01 Karbon Ayak İzi Ölçüm Yazılımı yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin satın aldığı yeşil tahviller, 248 Diğer Mali Duran Varlıklar hesabının altında 248.01 Yeşil Mali Duran Varlıklar, 248.01.01 Yeşil Tahviller yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin satış amaçlı elde tuttuğu karbon sertifikaları, 198 Diğer Dönen Varlıklar hesabının altında 198.01 Yeşil Varlıklar, 198.01.01 Karbon Sertifikaları yardımcı hesabında izlenebilir.
- İşletmenin satın aldığı elektrikli otomobiller, 254 Taşıtlar hesabının altında, 254.01 Yeşil Taşıtlar, 254.01.01 Elektrikli Otomobiller yardımcı hesabında izlenebilir.
Yukarıda örnekleri verilen yeşil varlıklara sahip olan işletmeler, artan rekabet ortamında rakiplerine üstünlük sağlamaktadırlar. İşletmeler, sürdürülebilirlik raporlarında, ESG puanlarında, yatırımcı ilişkilerinde, kredi değerlendirmelerinde avantajlı duruma gelmektedirler. Kredi kuruluşları, finansal tablolarında gerekli kriterleri sağlayan yeşil varlıkları bulunduran işletmelere, avantajlı koşullar ile finansman sağlayabilmektedirler.
BDDK tarafından yayınlanan tebliğ ile başlayan süreçte, bankaların belirlenecek yeşil varlık oranını sağlayabilmesi için, yeşil varlık yatırımı yapan işletmelere önemli finansman avantajları getirilmesi beklenmektedir. Bu doğrultuda, işletmelerin yeşil varlıklarının finansal tablolardaki açık ve anlaşılabilir sunumunun da önemi artmaktadır. Çalışmada MSUGT kapsamındaki muhasebe hesapları ve finansal tablo grupları verilmiştir. Ancak, Türkiye Finansal Raporlama Standartları kapsamında düzenlenecek finansal tablolarda daha açık ve anlaşılabilir sunumun yapılabilmesi mümkündür. MSUGT kapsamındaki finansal tablolarda da yeşil varlıkların sunumuna ilişkin geliştirmeler yapılabilir.